Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

Maxsus iqtisodiy sohalar
Yuqoridagi 
1
rasmdan ko‘rinib turibdiki, iqtisodiy-
ot sohasi boshqa barcha sohalar uchun asos bo‘lib, 
sohaning asosini ifodolovchi terminlarni o‘rganish 
unda sodir bo‘layotgan jarayonlarni tushunish uchun 
muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy terminlarning kelib 
chiqish tarixi uzoq davrlarga borib taqaladi va ingliz 
tilidagi iqtisodiy terminlarning shakllanishiga bir qan-
cha iqtisodiy-ijtimoiy hodisalar ta’sir ko‘rsatadi.
1 
Виноградов В.В. Вступительное слово // Вопросы терми-
нологии. - М.: Изд- во АН СССР, 1961.- c.6(С.3-10.) 
2
Iqtisodiyot insonlarning mehnat faoliyati natija-
sidir. Insoniyat ilk paydo bo‘lgan davrlardayoq bir-biri 
bilan kunlik ehtiyojda kerak bo‘ladigan mahsulotlarni 
ayriboshlash bilan shug‘ullanib keladi. Kimdir tovar-
lar yoki xizmatlar ishlab chiqarish, yetkazib berish va 
tarqatish bilan shugʻullanar ekan iqtisodning maʼlum 
bir turi mavjud edi desak adashmagan boʻlamiz. Xu-
2 
Худинша Е.А. Особенности становления и развития ан-
глийских базовых терминов в подъязыке экономики: дисс. 
– Омск, 2011 – c.42.

---

64
Тилшунослик • Языкознание • Linguistics
susan, qadimgi dunyo tarixida shumerlar tovar pul-
lariga asoslangan keng miqyosli iqtisodiyotni rivo-
jlantirdi, bobilliklar va ularga qoʻshni shahar shtatlari 
esa, qarz va xususiy mulk toʻgʻrisidagi qonun-qoida-
lar, yuridik shartnomalar va tadbirkorlik amaliyotiga 
oid qonun kodekslar nuqtai nazaridan keyinchalik 
iqtisodiyotning eng qadimgi tizimini ishlab chiqdilar
1
. 
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdi iqtisodiy terminlarn-
ing ildizi ilk insoniyat paydo bo‘lgan davrdan ildiz otib 
boshlagan.
Bobilliklar va ularning shahar-davlat qoʻshnilari 
hozirgi paytda qoʻllanilayotgan fuqarolik jamiyati 
(huquq) tushunchalari bilan taqqoslanadigan iqtisodi-
yot shakllarini ishlab chiqdilar. Ular sudlar, qamoqx-
onalar va hukumat yozuvlari bilan toʻldirilgan birinchi 
maʼlum kodlangan huquqiy va maʼmuriy tizimlarni 
ishlab chiqdilar
2
.
Qadimgi iqtisod asosan dehqonchilikka asoslan-
gan edi. Shu bois, Shekel (arpa)  birinchi boʻlib semit 
xalqlari ritomonidan ishlatiladigan ogʻirlik va pul birligi 
terminlaridan biri bo‘lib
3
, bu atamaning birinchi qoʻllanil-
ishi miloddan avvalgi 3000-yillarda Mesopotamiyadan 
kelgan kumush, bronza, mis kabi metrikada qo‘llanil-
adigan boshqa qiymatlar bilan bogʻliq boʻlgan oʻziga 
xos massasi deb ataladi. Shekel dastlab pul birligi va 
ogʻirlik birligi edi, xuddi Britaniya funti dastlab bir funt 
kumush massasini ifodalovchi birlik boʻlgan kabi
4
.
Aksariyat odamlar uchun tovarlar almashinuvi ijti-
moiy munosabatlar orqali amalga oshirilgan. Bozor-
larda ayirboshlagan savdogarlar ham bor edi. Hozirgi 
inglizcha “iqtisod“ soʻzi paydo boʻlgan Qadimgi Yun-
onistonda koʻp odamlar erkin yer egalarining qullari 
boʻlgan
5
. Iqtisodiy munozara kamchilik insonlar o‘rta-
sida amalga oshirilar edi. 
Ushbu omillarning kombinatsiyasini tahlil qilish 
uchta asosiy tarixiy davrlar
6
ni ajratib koʻrsatishga im-
kon berdi:
1. Sanoatdan oldingi davr – V asr. Miloddan av-
1 
Sheila C. Dow. Axioms and Babylonian thought: a reply //
Journal of Post Keynesian Economics, 2005 27 (3), p. 385-391.
2 
Charles F. Horne. The Code of Hammurabi: Introduction. 
Yale University, 1915. 
3 
Aragón, Fernando M.; Oteiza, Francisco; Rud, Juan Pab-
lo. Climate Change and Agriculture: Subsistence Farmers’ Re-
sponse to Extreme Heat. American Economic Journal: Econom-
ic Policy (inglizcha). 2021-02-0113-jild, № 1. 1–35.
4