Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

1-chizma
Lug‘at
O‘quv lug‘at
Filologik 
o‘quv 
lug‘atlari
Sohalash-
tirilgan o‘quv 
lug‘atlari
Akadem 
lug‘at
Ona tili ta’limi 
uchun 
Chet tili 
ta’limi uchun
1-chizma.
Lug‘atlar tipologiyasi
Til o‘rganish uchun mo‘ljallangan lug‘atlarning 
funksiyalari quyidagilardan iborat: 
– matnni tushunishga ko‘maklashish;
– matn tuzishga ko‘maklashish;
– grammatikani o‘rganishga ko‘maklashish;
– so‘z boyligini oshirishga ko‘maklashishdir. 
Ona tili ta’limiga yo‘naltirilgan o‘quv lug‘atlari mak-
tabda o‘quvchilar matn yaratishda va uni tushunish-
da so‘z, ibora, sinonimlar, antonimlar qo‘llash bilan 
bog‘liq muammolarni bartaf etish bilan bir qatorda
imlo, talaffuz, so‘z yasalishi, sintaktik xususiyati kabi 
grammatik ma’lumotlarni ham taqdim etadi. 
O‘quv lug‘ati deganda faqat filologik maqsadga 
yo‘naltirilgan lug‘atlarni tushunish noto‘g‘ridir. Bosh-
qa fan va sohalarning ta’limiga yo‘naltirilgan lug‘at-
ni ham o‘quv lug’atlari qatoriga qo‘shamiz. Bunday 
lug’atlar ko‘proq terminologik xarakterga ega bo‘ladi. 
Fan- texnikaga oid bilimlarni puxta o‘zlashtirishda 
sohalashtirilgan o‘quv lug‘atlarga ehtiyoj katta. Bu 
lug‘atlardagi atamalar shu soha bo‘yicha kalit so‘zlar 
vazifasini ham o‘taydi. 
O‘quv lug‘atlari foydalanuvchilarga quyidagi im-
koniyatlarni yaratadi:
til bilishning og‘zaki kompetensiyasidan yozma 
nutqni shakllantirshga yordam beradi;
o‘quvchi so‘zning ma’nosini o‘z xotirasida mavjud 
bo‘lgan avvalgi ma’nosi bilan solishtira oladi. unda 
solishtirish, qiyoslash ko‘nikmalari shakllanadi; 
hozirgi o‘quv lug‘atlari korpuslar bilan birlashgani 
sababli so‘zning ma’nosini matndagi kontekst orqali 
tushunish imkonini beradi (tildagi ayrim so‘zlarning 
ma’nolarini faqat kontekst orqali tushunish mumkin);
o‘quv lug‘atlari o‘quv materiali sifatida mashqlar 
bilan boyitiladi va interaktivligi ta’minlanadi. 
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, o‘zbek tili 
o‘quv lug‘atlarini turli lingvistik aspektda o‘rganish 
juda muhim sanaladi. Bu kabi tadqiqotlar kelgusi-
da fodalanuvchilar auditoriyasini yanada kengaytir-
ish, qolaversa, ularning zamonvaiy yangi avlodlarini 
yanada takomillashtirish imkonini beradi. Shu jihat-
dan o‘zbek tili o‘quv lug‘atchiligini yanada rivojlanti-
rish istiqbollarini belgilash va ularni doimiy ravishda 
yangilab borishni ta’minlash zamonaviy lingvistikan-
ing oldida turgan dolzarb vazifalardan biridir
1
. 
1 
Abduraxmonova N., Abduvaxobov G‘. O‘quv lug‘atini tuz-
ishning nazariy metodologik asoslari // “Сўз санъати” халқаро 
журнали. – Тошкент, 2021. – №4/4. – Б. 103-108; Abduvaxobov 
G‘. Amaliy tilshunoslik: elektron lug‘atlar yaratish konsepsiyasi // 
FaDU ilmiy xabarlari. – Farg‘ona, 2022. – № 1. – B. 251-258; Ab-
duvaxobov G‘. About The Concept OF Computer Lexicography 
// “Theoretical & Applied Science” International Scientific Jour-
nal. – Philadelphia, USA 28.06.2021. – Volume 98, Issue 06. – 
P. 664-668; Abduraxmonova N., Abduvaxobov G. Til pedagogi-
kasida mobil lugʻatlardan foydalanishning amaliy masalalari // 
“Ona tili taʼlimida oʻqitish va baholash muammolari” mavzusidagi 
respublika ilmiy-amaliy anjuman materiallari. – Toshkent, 2022. 
– B. 255-262; Абдувахобов Ғ. Тилшуносликда компьютер 
лексикографиясининг ўрни хусусида // “Филологиянинг 
долзарб масалалари” мавзусидаги республика илмий-
амалий конференция материаллари I қисм. – Фарғона, 
2022. – Б. 118-121.