Plagiat haqida tushuncha, antiplagiat haqida huquqiy va me’yoriy hujjatlar

Qonunchilikdagi plagiat
Qonunda plagiat mualliflik huquqining buzilishi deb nomlanadi, bu boshqa birovning asarini xuddi o'zinikidek yoki asl nusxasida taqdim etishdan iborat bo'lib, qonuniy jazo choralarini ko'radi.
Asarlarni plagiatdan himoya qilish uchun intellektual mulk mavjud bo'lib, ular ijodiy va intellektual asarlarning muallifining aniq maslahati va ruxsatisiz ko'paytirish, ulardan foydalanish yoki ularni jazosiz foydalanishdan saqlaydi.
Ko'chirmachilikning misollari Masalan, yozma hujjatlarda asl manbasi aniq ko'rsatilmagan yoki matn, g'oya, ibora, fotosurat va hattoki to'liq asar olinganligi ko'rsatilmagan bo'lsa
Shuningdek, intellektual mulk to'g'risidagi qonunga qarang.
Muallifning o'zi avvalgi asarini olib, uni xuddi yangi asar kabi uzatishga, ba'zida avvalgi asarni to'liq yoki qisman takrorlashga urinib ko'rgan hollarda o'zini plagiat qilish haqida gap boradi. O'zini plagiat qilish, avvalambor, ilmiy yoki ilmiy nashrlar dunyosida, maqolalar, monografiyalar yoki tezislarni tayyorlashda va hokazolarda keng tarqalgan.
Mualliflik huquqi (ingl. copyright) gʻoya (fikr) yoki maʼlumotning maʼlum bir koʻrinishdagi ifodalanishini tartibga soluvchi ekskluziv huquqlar majmuidir. Umumiy qilib aytganda, soʻzma-soʻz „koʻchirish (nusxa olish)ga boʻlgan huquq“dir. Asosan, bu huquqlar cheklangan muddatli boʻladi. Mualliflik huquqi belgisi © boʻlib, baʼzi bir yurisdiksiyalarda qoʻshimcha ravishda (c) yoki (C) bilan ham ifodalanishi mumkin.
Mualliflik huquqi „asarlarning“ keng turdagi kreativ, intellektual, artistik shakllarida namoyon boʻlishi mumkin. Ushbular qatoriga she'rlar, tezislar, sahna asarlari va boshqa adabiyot asarlari, filmlar. xoreografik asarlar (raqs, balet), musiqiy kompozitsiyalar, audio yozuvlari, rasmlar, chizmalar, skulpturalar, fotorasmlar, EHM dasturlari, radio va tele ko'rsatuvlari, va baʼzi yurisdiksiyalarda sanoat dizayni kiradi. Dizayn yoki sanoat dizayni baʼzi yurisdiksiyalarda ularni tartibga soluvchi alohida qonunchilik yoki umumiy qonunchilikka ega boʻlishi mumkin. Mualliflik huquqi intellektual mulk huquqi tizimiga kiruvchi huquq sohasi hisoblanadi. Mualliflik huquqi faqat fikr yoki maʼlumotning „material(moddiy)“ ifodalangan shaklini qoplaydi. U mualliflik huquqi asarida mujassamlangan yoki unga asos boʻlgan haqiqiy fikr, g'oya, konsepsiya, faktlar, yo'nalish (stil') yoki qoida (tehnika)ni himoylamaydi va himoyalashga qaratilmagan ham. Masalan, Disneyning mashhur Chip va Deyl multfilmidagi obraz, deylik Chip mualliflik huquqi tomonidan himoya qilingan. Lekin, bu himoya aynan oʻsha multfilmdagi Chipning qiyofa, mimika, kiyinishiga nisbatan boʻlib, istagan boshqa bir insonning olmahon personaji asosida multqahramon yaratishdan cheklab qoʻymaydi. Baʼzi yurisdiksiyalarda mualliflik huquqi bilan himoya qilingan asarlarning izohli yoki satirik qilib qayta ishlanishiga ruxsat beriladi.
Mualliflik huquqlari baʼzi mamlakatlarda Bern Konventsiyasi kabi xalqaro shartnomalar bilan standartlashtirilgan boʻlib, Evropa Ittifoqi hamda Jahon Savdo Tashkiloti kabi xalqaro tashkilotlar aʼzolaridan talab qilinadi.
Odatda, mualliflik huquqiga daʼvo qilish uchun asar baʼzi minimal originallik talablariga javob berishi kerak va ushbu huquq maʼlum vaqt oʻtgach yoʻqoladi. Har xil davlatlar turli talablar qoʻysada, umuman olganda talablar judayam kam: Birlashgan Qirollikda asarga ozgina „qobiliyat, ish kuchi va qaror“ sarflangan boʻlishi kerak.