Plastmassa materiali turlari Termoreaktiv plastmassalarning asosiy turlari

Gaz tuldirilgan yengil plastmassalar. Avtomobilsozlikda, tag‘mirlash korxonalari, sanoat va turmushda plastiklarning alohida guruhi gaz tuldirilgan yengil plastmassalardan keng foydalaniladi. Ular termo‘lastik smolalar asosida ham, termoreaktiv smolalar asosida ham olinadi. Tashqi kurinishidan ular ichi gaz bilan tuldirilgan g‘ovak kataklardan iborat qotib qolgan ko‘‘ikni eslatadi. Ular suyuqlantirilgan smolani yuqori bosim ostida havo, azot bilan yoki bag‘zi kimyoviy moddalar parchalanganda hosil bo‘ladigan gazlar bilan tuyintirib olinadi. qayta qizdirilganda (90-120 ^oS) gazlar kengayadi va plastmassani ko‘‘irtirib, katakli struktura hosil qiladi. Gaz tuldirilgan plastmassalarni xossalari turlicha ularning bag‘zilari juda qattiq, yetarli darajada mustahkam, boshqalari yumshoq, elastik bo‘ladi. Ularning hajmiy massasi kichik, shovqin va issiqlikdan izolyatsiyalash xossasi yuqori bo‘ladi. qattiq plastmassalar suvga chidamli, bug‘, gaz o‘tkazmaydi, suvda chukmaydi. Gaz tuldirilgan plastmassalar strukturasiga kura ikki guruhga bo‘linadi: 1) penoplastlar gaz pufakchalari bir-biridan va atrofdagi muhitdan yu‘qa polimer qatlamlari vositasida ajratilgan, 2) pro‘lastlar ularda uzaro to‘tashgan kataklar bo‘ladi.
Termoreaktivlardan buymlar olish. presslash - texnologik jarayondir. Bu usul orqali polimer materiallardan buyum ishlab chiqariladi. Bu usulda bosim tag‘sirida material plastik deformatsiyaga uchrab, qoli‘ shaklini egallaydi. Agar shakl berilayotgan material isitmasdan turib plastik deformatsiyalanish xususiyatiga ega bo‘lsa, u o‘zida jarayon sovuq qoli‘da olib borilib, sovuqlayin presslash deb, issiq qoli‘da shakllash issiqJayin presslash deb ataladi.
Ikkinchi usul, agar shakllash uchun presslanayotgan material qovushqoqligini kamaytirish lozim bo‘lsa yoki shakllash vaqtida choklanish reaksiyasi ketishi uchun unga yuqori harorat ta‘sir etish kerak bo‘lsa qullaniladi. Keltirilgan jarayon bosim ostida ketadi. Issiqlayin presslash jarayonda qullaniladigan uskunalarga qarab kom‘ression (tug‘ridan tug‘ri) yoki quyib (transfernuy) presslash deyiladi.
SHunday qilib, termoreaktiv polimer materiallardan buyum olish materialning plastik deformatsiyalanishiga asoslangan bo‘lib, bu deformatsiya bosim va harorat bir paytda tag‘sir etganda amalga oshadi. Bu paytda shakllanish turg‘unligi bog‘lovchi kimyoviy reaksiyasining choklanishi tufayli vujudga keladi (uch ulchamli struktura hosil bo‘ladi).
Presslash usuli ko’pincha fenol-formaldegid, melamin for-maldegid, epoksid, to’yinmagan poliefir smolalar asosida tayyorlangan kompozitsiyalardan buyumlar olishda qullaniladi. 6-rasm. Compression presslash operatsiyalari sxemasi



6-rasm. Comression „resslash o‟eratsiyalari sxemasi