Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

yaqindir. Bu yerda k o ‘p o ‘xshashliklar bor, lekin tubdan farq 
qiladigan tom oni — shakllash jarayoni juda tez kechadi. Shuning 
uchun suyuqlanma qolipga juda katta tezlik bilan yuboriladi va qolipda 
m akromolekula oriyentatsiyasi sodir bo'ladi, bunda qo'shim cha 
harorat paydo bo'ladi. Shuning uchun tayyor buyumning hajmi va 
zichligi bosim ostida ushlab turish m om enti tugallanishiga qarab
5 6

---

qolipning ichki b o ‘shlig‘idagi o ‘rtacha harorati va bosim i bilan aniq- 
lanadi.
7.3. Bosim ostida usblab turish
Qolip suyuqlanma bilan to'lgandan keyin u soviy boshlaydi, 
natijada suyuqlanma zichligi oshadi, hajmi kamayadi, shu tufayli 
quyish sistemasi orqali qo‘shimcha porsiya suyuqlanma boradi. Bosim  
qo‘shimcha suyuqlanma tufayli qolipda kerakligicha ushlab turiladi.
Bosim ostida ushlab turish litnik kanalidagi suyuqlanma sovib 
qotgunga qadar davom etadi. Buyum bosim ostida qancha k o ‘p 
ushlansa, shakllanish davrida u shuncha kam kirishadi. D em ak, 
kirishish jarayoni litnikning o'lcham iga, suyuqlanm ani qolipdagi 
haroratiga va hamda polimerning issiqlik-fizik xossalariga bog‘liq ekan.
D em ak, qolipni bosim ostida ushlab turish vaqti bosim ning 
qiym atiga b o g ‘liq ekan. Agar bosim t o ‘g ‘ri aniqlangan b o ‘lsa, 
sovitish natijasida shakllanish b o ‘sh lig‘ida qoldiq bosim  
bo‘ladi (12-rasmga qarang).
Buyumni sovitish.
Bu jarayon odatda suyuqlanmani purkash vaqtida boshlanadi, 
lekin «bosim ostida ushlab turish» vaqti tugagandan so ‘ng jarayon 
«vaqt relesi» orqali belgilanadi. Demak, sovitish vaqtida buyum to ‘liq 
shakllanishi uchun bu zarur tadbirlar qatoriga kiradi. Shundan so ‘ng