Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

Z ich laitish k o effitsiyen tin i an iqlash . A m ald a k o ‘p in c h a
kukunsim on, granula va tolasim on polim er m ateriallarni qayta 
ishlash jarayonida ularning zichlanish koeffitsiyentlarini topishga 
to ‘g ‘ri keladi.
Zichlanish koeffitsiyenti — m a’lum miqdordagi qoliplanadigan 
massani qoliplash vaqtida uning hajmining o ‘zgarishini ifodalaydi.
Uchuvchan moddalar miqdori va namligini aniqlash. Buyum 
k o 'rin ish ig a keltirilgan polim erlar tarkibida m a ’lum m iqdorda 
uchuvchan moddalar va namlik b o ‘lishi mumkin. U larning miqdori 
qancha ko‘p b o ‘lsa, buyum olish jarayoni shuncha qiyinlashadi.
M aterial tarkibidagi namlik va uchuvchan m oddalar m a’lum 
massadagi polim erni quritish shkaflarida quritishdan oldingi va ke- 
yingi massalaming ayirmasiga qarab aniqlanadi.
л-.йсгй
18

---

bu yerda: m2 — polimer solingan byuksning quritishgacha bo‘lgan 
massasi g; m1 — polim er solingan byuksning quritilgandan keyingi 
massasi, g; m — b o ‘sh byuksning massasi, g;
Polimerlarning term o-mexanik egri chizig‘i. M a ’lum ki p o li­
m erlar harorat ta ’sirida shishasimon, elastik va oquvchan holatlarda 
b o ‘ladi. Bu holatlar qayta ishlash sharoitini belgilashda m uhim rol 
o ‘ynaydi ham da olingan buyum larni ekspluatatsiya qilish sharoitini 
ham belgilaydi. Shuning uchun polimerlar turli maxsus qurilmalarda 
polim er deformatsiyasi harorati ta ’sirida o ‘rganiladi va haroratga 
bog‘liqlik grafigi chiziladi. Bu grafik «Term om exanik egri chiziq» 
deb ataladi.
Nazorat savollari
1. Term oplastlarning texnologik xossalariga qaysi ko'rsatkichlar ki- 
radi?
2. Reaktoplastlarning texnologik xossalariga qaysi ko‘rsatkichlar ki- 
radi?
3. Qaysi plastmassalar PTR ga xos, o ‘lchov birligi qanday?
4. PTR orqali buyum olish usulini tanlashni tushuntirib bering.
5. Qayta ishlash jarayonida plastm assalarning granulom etrik tarkibi 
qanday rol o ‘ynaydi?
6. Qayta ishlatiladigan term oplastlarning nam ligi jarayonga qanday 
ta ’sir ko'rsatadi?
7. Oquvchanlik ko‘rsatkichiga qarab PTR buyum olish usulini tanlash­
ni tushuntirib bering?
8. N im a hisobiga plastmassalarni qayta ishlashda uchuvchan m oddalar 
paydo bo‘ladi?
9. Rashig usulida oquvchanlikni aniqlashda oquvchanlikning plastmassa 
tarkibiga qanday bog‘liqligi bor?

---