Platon ta'limotlari

Mavzu; Yevropa mutafakkirlari Platon ,Boesiy,R.Dekart,D.Yumning falsafaga oid qarashlarini qiyosiy tahlili.
Reja;
1.Platon ,Boesiy talimoti .
2.R.Dekart ,D.Yumning falsaga oid qarashlarini qiyosiy tahlili .
Platon ta'limotlari
Platon ta’limoti negizida rivojlangan Sokrat falsafasi bir tomon va Pifagor izdoshlari boshqasi bilan. Idealizmning otasi o'z ustozidan dunyoning dialektik nuqtai nazarini va axloq muammolariga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lgan.
Ammo, Platonning tarjimai holi, ya'ni Sitsiliyada, Pifagorchilar orasida o'tkazgan yillari, u Pifagorning falsafiy ta'limotiga aniq hamdardlik bildirgan. Hech bo'lmaganda Platon akademiyasida faylasuflar birga yashagan va ishlagan, allaqachon Pifagor maktabini eslatadi.
"Akademiya" nomi Platon o'z maktabi uchun maxsus sotib olgan er uchastkasi qahramon Akademiyaga bag'ishlangan gimnaziya yaqinida joylashganligidan kelib chiqqan. Akademiya hududida talabalar nafaqat falsafiy suhbatlar o'tkazdilar va Platonni tingladilar, balki u erda doimiy yoki qisqa muddatga yashashga ruxsat berildi.
Bu umumiy qabul qilingan Platon jahon falsafasida idealistik oqim asoschilaridan biridir. Faylasufning koʻpgina asarlarida makon va zamondan qatʼiy nazar oʻz borligini saqlaydigan mutlaq mavjudotlarnigina soʻzning haqiqiy maʼnosida borliq deb atash mumkin, degan fikr shu. Bunday mutlaq mavjudotlar Platon asarlarida g'oyalar yoki eidos deb ataladi. Aflotunning “Timey” asarida asosiy hikoyachi ontologik savolning yechimi to‘liq bilish nazariyasi masalalarini qanday hal qilishimizga bog‘liq degan pozitsiyaga keladi. Haqiqiy bilim faqat abadiy va o'zgarmas mavjudotga tegishli ekanligiga, o'zgaruvchan va vaqtinchalik haqida esa haqiqiy bilim bo'lishi mumkin emas, faqat fikr bo'lishi mumkinligiga rozi bo'lsak, g'oyalarning avtonom mavjudligini tan olishimiz kerak.
Boetsiy VI asrning boshidayoq Aflotun va Arastu asarlarini lotin tilida to‘liq nashr etishni niyat qilgandi. U Arastuning bir nechta asarini tarjima qilib ulgurdi. Ammo Aflotunning ijodiga qo‘l urishiga bevaqt ajal xalaqit berdi... Boetsiy qirq yoshga yaqinlashib qolganda hukmdor Teodorix saltanatidagi eng oliy martabalardan birini egallab, qaynotasi Simmax bilan birgalikda senatdagi eng nufuzli shaxsga aylandi. Uning falsafaga bo‘lgan qiziqishi, yuksak so‘zlash va eshitish qobiliyati hamda keng ko‘lamli madaniy va siyosiy bilimlari ko‘pchilikda havas uyg‘otardi. Boetsiy «falsafa do‘stlari»ning to‘garagini ochdi. Bu to‘garakka Simmax va papa Ioann I ham a’zo bo‘lib kirishdi. Ularni falsafaga bo‘lgan qiziqishlaridan tashqari, Vizantiyaga ko‘hna madaniy qadriyatlar o‘chog‘i va Rim turmush tarzining yuksak namunasi deb qarashdek mushtarak fikrlar birlashtirib turardi. Hukmdor Teodorix saltanatida shuhrat cho‘qqisiga erishgan Boetsiyning saodatli kunlari uzoqqa cho‘zilmadi. Saroy a’yonlaridan biri Kiprian Teodorixga senator Albin go‘yoki Vizantiya imperatoriga yashirincha maktub jo‘natib turishi haqida xabar yetkazdi. Senat majlisiga zudlik bilan yetib kelgan Boetsiy bu chaquvni qat’iy rad etib, nutq so‘zladi. Pirovardida aybdorlik soyasi senator Albinga tushgudek bo‘lsa, uning do‘sti — senat raisi Boetsiy ham chetda qolmasdi. Boetsiyning senatda so‘zlagan matonatli nutqi uning dushmanlariga yaxshi dastak bo‘ldi. Hasadgo‘ylar hukmdor Teodorixning huzuriga borib, Boetsiyni yolg‘on guvohlik berganlikda va... falsafa bilan mashg‘ullikda(!) aybladilar
1644-yilga kelib Dekart "Boshlang‘ich falsafa" nomli keng qamrovli asarini nashrdan chiqardi. Vanihoyat ushbu asarda Dekart, 11 yil avval, ya'ni 1633-yilda nashrga tayyorlagan "Olam haqida" nomli risolasi uchun yozgan falsafiy va ilmiy qarashlarini bayon etishga jur'at etdi. Uning tarkibidan olimning olam (koinot), inson tafakkuri va boshqa mavzulardagi chuqur falsafiy mulohazalari joy oldi. Dekart ushbu asarda o‘zining tabiatning paydo bo‘lishi haqidagi shov-shuvli nazariyasini bayon qilgan edi. Dekartning tabiat nazariyasi dasturi, oddiy va har kimga tushunarli mulohazalarga asoslanganligi bilan o‘ziga xosdir. 
Ingliz faylasufi, psixolog olim va muarrix David Yum Shotlandiya poytaxti Edinburg shahrida, uncha boy bo‘lmagan dvoryan oilasida dunyoga keldi. Uning otasi huquqshunos bo‘lgan. David Yum Edinburg universiteti va Lya-Flesh nomli farang kollejida tahsil oldi. U kollejda ilk marta Rene Dekartning ilmiy qarashlari bilan tanishdi. David Yum birinchi bo‘lib «sabab»ning mohiyatini hodisa va tushuncha sifatida jiddiy o‘rganishga kirishdi. Uning bu boradagi mulohaza va xulosalari falsafa fanining asosiy yutuqlaridan biriga aylandi. Faylasufning quyidagi asarlari ma’lum: «Inson tabiatiga doir mulohazalar» (1739), «Ta’b me’yori haqida» (1739-1740), «Axloqiy va siyosiy ocherklar» (1741-1742), «Ruhning barhayotligi xususida», «Tabiiy din haqida so‘zlashuv (dialog)» (1751).
Platon.
ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT.