Portal guldu uz-ярим ўтказгичли Қ

11- БОБ. қУЁШ ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ ТАЙЁРЛАШ
ТЕХНОЛОГИЯСИ ВА УЛАРНИ ЎРГАНИШ УСУЛЛАРИ
1. қуёш элементлари тайёрлашда ишлатиладиган асосий
материаллар.
1.1. қуёш элементлари тайёрлаш учун ишлатиладиган
материалларнинг хусусиятлари.
Юқори самарали қуёш элементлари тайёрлаш ишлатилиши кўзда
тутилган ярим ўтказгичли материалларнинг хусусиятларига боғликдир.
Ҳакикатдан, қЭ идеал эффективлиги ( ҳарорат Тқ300
о
К учун ) ярим
ўтказгичли материалларнинг ман қилинган соҳа кенглигининг ўзгаришига
нисбатан олганда Ер шароити учун (АМ 1) максимал Ф.И.К ή~1,4 эВ га
туғри келади. Бу тенгликни тақрибан каноатлантирадиган материаллар
жумласига Si, InP, GaAs, CdTe, AlSb, ҳамда А
3
В
5,
А
2
В
6
ярим ўтказгичлар
асосидаги қаттиқ эритмалар туғри келиши мумкин.

---

45
қЭ ишининг самарадорлиги кўпчилик ярим ўтказгичли тузилмалар иши
каби, валент соҳасининг юқори сатҳлари ва ўтказувчан соҳанинг қуйи
сатҳлари орасида бўладиган ҳар хил жараёнлар билан боғликдир. Агар ЯЎ
материал бир жинсли бўлса, яъни бир нуқтасидан кейингисига унинг
кимёвий таркиби ўзгармас бўлса, у ҳолда электронларнинг энергияси
валент
соҳасининг
юқорисида
ва
ўтказувчан
соҳанинг
пастида
координатлардан мустақил бўлади. «Туғри» ўтиш соҳасига эга бўлган ЯЎ
ларда ютилиш кўрсаткичи катта қийматларга эга бўлади. Чунки
ташқаридан энергия олган электроннинг hύ≥E
g
олган энергияси ман
қилинган соҳадан ўтиб ўтказувчанлик соҳасига кириб ўз ҳаракат ҳолатини
давом эттиришига етади.
«Туғри бўлмаган» ўтиш соҳасига эга бўлган ЯЎ ларда эса ютилиш
кўрсаткичи ва унинг энергиядан ўсиш суръати камроқ бўлади. Чунки
электроннинг валент зонасидан ўтказувчанлик соҳасига квант таьсири
остида ўтиши қийинлашади. Сабаб электрон ўз ҳаракат йўналишини
кескин ўзгартириши (ҳолатини) керак (
∆Е) ва шу жараён фақат маълум
ҳолатларда бўлиши мумкин. Яъни фотон ўз йўлида ЯЎ материал ичида
шундай валент электрони билан учрашиши керакки, hΰ энергиянинг
ютилиш 
жараёнида 
кристалл 
панжара 
атомлари
иссиқликдан
тебранишлари таъсири натижасида
∆К импульс олиб, бунга эквивалент
бўлган энергия миқдорини олиши ёки бериши керак.
қЭ ларидан
бошқа
фотоўзгартгичларда
(фотоқабул
қилувчи
тузилмаларда, фотоқаршиликларда) материал танлаш асосан қўйилаётган
талабларга боғлик, яъни умуман нурланиш спектрининг қайси қисмида
ишлатилиши билан боғлик бўлади.