Pragmalingvistik jixatlari


Download 1.23 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/31
Sana07.10.2023
Hajmi1.23 Mb.
#1694985
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   31
Bog'liq
ingliz tilida idioma va sozbirliklarning pragmalingvistik jixatlari (1)

nutqiy (okkazional) uslubiy vazifalari deb nomlash mumkin”
17

Matalda o‘xshatish, taqqoslash, kinoya, qochiriq so‘z kabi badiiy 
vositalardan foydalaniladi. 
Maqol tarkibidagi so‘zlarning bir-biriga qofiyalanib kelishi bu alliteratsiya, 
ya’ni so‘zlar tarkibidagi undoshlarning uyg‘o‘nlashib, takror kelishi, qapama-
qarshi ma’noli so‘zlarning birikishi ham maqollarning shakl xususiyatlariga xos 
belgilardandir. Masalan, 
Oy tunda kerak, Aql kunda kerak. 
Maqolda antiteza hodisasi ko‘p uchraydi. Masalan, 
Kattaga hurmatda bo‘l, kichikka izzatda bo‘l. 
Yaxshidan ot qoladi, yomondan dod qoladi. 
Quyida A.V.Kuninning ingliz tilida ajratgan to‘rtta asosiy sturuktur - 
semantik turdagi matallaridan faqat uch turdagi matallarning o‘zbek tiliga uslubiy 
jihatdan tarjimasi masalalarini ko‘rib chiqamiz. 
17
Begmatov E., Mamatov A. Adabiy norma nazariyasi. (Adabiy normaning tiplari). II qism. –Toshkent: Navro‘z, 
1998. – 133b. 


21 
1. Komponentlari bir-biriga doimiy tobe matallar bo‘lib, bunday 
matallardagi komponentlarni o‘zgartirib bo‘lmaydi va boshqa so‘zlar qo‘shish 
yo‘li bilan ularning ma’nosini kengaytirish mumkin emas. Masalan: 
“That's a horse of another colour”, be laughed. (J. London). 
“0f, see that's a horseo quite another colour, and alters the case entirely”. (T. 
Lyeh, Sland, Phrase and diom on Cohoqual English and their use). 
Bu misollardagi that is a horse of another colour (muqobil varianti that is 
another pair of shoes) matali o‘zbekcha - bu butunlay boshqa gap deb tarjima 
qilinadi. 
“You age noblest que I never met”. “Its (be other way around. The shoe ison 
(be other foot”. (S. Vehow).“Vut (be story was grand just (be same, perfect grand. 
Where age you going - Misollarda - (be shoe is on (be other foot matali 
o‘zbekchaga – Vaziyat o‘zgardi – kabi tarjima qilinadi. 
“The answer is a lemon”- bu nayranging ketmaydi, kabi matallar ingliz va 
o‘zbek tillarida o‘z holicha gap yoki qo‘shma gaplarning tarkibida kelishi mumkin. 
Hamma yuqorida keltirilgan misollar soda gaplardir. 
Matallarning ko‘p qismi soda gap bo‘lishiga qaramasdan, ulardan ba’zilari 
ergash gap ham bo‘lib keladi. 
Masalan, “Never mind”, returned (be Captain, (bous be was evidently 
dismayed be (be figures; “ans fish that comes (o your net, I suppose?”. “Certainly”, 
said Mr.Vrogly, “But spratsan't whales, You know”.
18
Bu gapdagi “An is fish that comes (o his net” O‘zbekchaga u hech narsadan 
“qaytmaydi”, u har bir narsadan foyda chiqaradi”, tarzida tarjima qilinadi. 
2. Ko‘p matallar o‘z variantlariga ega. Matallarning ko‘plikqismini tashkil 
qiladigan leksik variantlaridan tashqari leksik morfologik va hapxil strukturaga ega 
bo‘lgan matallar ham mavjud. 
And no one is the wiser (nobody being (be wiser, nobody the wiser) -
iziyo‘qoldi: qoryog‘di, izlarbosishdi. Tuya ko‘rdingmi? - yo‘q 
18
Dickens, Charles. The Adventures of Oliver Twist.- London: Pan, 1991.-551p. 


22 
What good wind brings you here? (What wind blows you here?) -
Sizniqaysishamolo‘chiribkeltirdi. 
Ingliz tilida yuqoridagi struktur-semantik turdagi matallar, ya’niochiq 
strukturali oborotlar ham uchraydi. 
3. Ko‘p matallarda olmoshlarni somebody, something, one'so‘zgartirish 
mumkin. Matallarning ko‘p qismida one'solmoshi o‘zgartiriladi. Maqollarga esa 
bunday o‘zgarishlar xos emas. 
Anone'sgeese are swans– U hamma narsani bo‘rttirib yuboradi. 
“Yes said Soames; “I daresay; you think an your geese are swans-never 
painter who didn't”.
19
Ba’zi bir matallarda one's olmoshi birinchi component bo‘lib keladi. 
One's cards are on the (able- o‘zsiriniochib, bildirib qo‘ymoq, niyatini fosh 
qilib qo‘ymoq. 
One's sur is full- Uningtoqatitoqbo‘ldi. 
One's days are numbered- Uning besh kuni bormi, yo‘qmi. 
One's hair stands on end- Sochlarim tik turibketdi; jon-ponim qolmadi; esim 
chiqib ketdi. 
One's number is ur- Omadi ketdi; davrio‘tgan; shartipartiqolgan. 
Yuqoridagi struktur-semantik turdagi matallarning qo‘llanilishiga bir qancha 
misollar keltiramiz. 
Protens: No, King Magnus, our cards are on the table. What have you say?. 
You may not know it, Wassermann, but yoir days are numbered. (T.Dodd). 
The parson's hair fairly stood on end when be heard the evil tune raging 
through the church. 
Matalga 
fairly 
ravishining 
qo‘shilishi 
frazeologik 
birikmaning 
ekspressivligini kuchaytiradi. 
“Leave that place out- or your number's ur”. 
“We know, our number's are ur, so let's get them quickly”.
20
19
Galsworthy, John. The White Monkey and A Silent Wooing. – New York: Charles Scibner’s sons, 1999. - 291p 
20
Brontyo, Charlotte. Jane Eyre. – New York: Charles Scribner’s sons, 2004.-570p 


23 
Xalq maqollari shu xalqning butun tarixini, hayot yo‘lini aks ettiradi, 
shuning uchun ham yozuvchilar maqollarga tez-tez murojaat etadilar. Xalq 
maqollari badiiy asar tilining shirali va ta’sirchan bo‘lishida muqobil uslubiy 
vositadir. Obrazli qilib aytganda, uzukka ko‘zqanday bezak bo‘lsa, maqol ham 
notiqning nutqiga, yozuvchining tasviriga ana shunday kuch hayotiylik 
bag‘ishlaydi- ayrim asarlarda epirgraf qolib keltirilgan maqollar shu asar g‘oyasini, 
maqsadini yaqqol ifodalab turish uchun xizmat qiladi: 

Download 1.23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling