Проф. А. Артиков 4- мавзу Технологик тизимлар бошқариш алгоритмлари. Бошқаришнинг асосий принциплари

Проф. А.Артиков
3.4- мавзу
Технологик тизимлар бошқариш алгоритмлари. Бошқаришнинг асосий принциплари.


РЕЖА:


1. Бошқаришда алгоритмни белгилаш тушунчаси.
2. Прораммали бошқаришнинг асосий вазифаси.
3.Очиқ бошқариш принципи.
4.Ғалаён бўйича бошқариш принципи.
5.Ёпиқ бошқариш принципи.


Бошқаришда алгоритмини белгилаш учун математик ва компьютер моделларидан фойдаланилади. Мисол учун автоматлаштирилган нон пишириш цехи. Ҳар гал янги турдаги нон пишириш учун программа орқали бошқариш режимлари ўзгартирилади. Мослашувчан автоматлаштириш тизими шаклланади.

Программали бошқариш

Амалиётда программали бошқариш тизимининг икки туридан фойдаланилади.

1. Вақтли программали тизим.
2. Фазовий программали тизим.
3. Вақтли ва Фазовий программали тизим.
Ростлаш обекти ва АРТ элементлари хусусиятларини тавсифлашда математик моделлаш усули қўлланилади. Математик моделлаш – моделларни қуриш ва ўрганиш босқичларини ўз ичига олади. Бунда, ўрганилаётган объект ўрнига модел деб аталувчи моддий объект олинади. ўрганилаётган объектга ўхшашмоделнинг жараёнлари бошқа физик ҳодисага мос, лекин бир хил тенгламалар билан тавсифланади. Математик моделлар ҳисоблаш машиналари ёки тўғри аналогли қурилмаси орқали амалга оширилади. Ҳисоблаш машиналарида ўрганилаётган ҳодиса ёки жараённинг математик тавсифини бир қатор элементар математик операциялар бажариб тикланади. Бу операциялар бир нечта элементларни бир вақтда ечиш ёки битта элементни кўп марта ечиш билан бажарилади. Тўғри аналогли моделлар, ҳисоблаш машинасидан фарқли равишда алоҳида элементларга булинмайди. Улар бошланғич нисбатларни қурилмада ўтаётган ҳодиса хусусиятларига кўра тиклайди. Бунда доимо модел ва ҳақиқий жараён параметрлари ўртасидаги бир маҳноли мослашуви (танланган аналогия тизимига кўра) кўрсатиш мумкин.
Программали бошқаришда функсиялаш алгоритми берилган бошқаришнинг асосий вазифаси объект ғалаёнли таъсир остида бўлганда берилган алгоритмни таъминлаб берувчи бошқарувчи таъсир ўзгариши қонунини шакллантиришдан иборат, бўлиб, махсус қурилма — программали датчик Х 0(т) сигнални ишлаб чиқувчи қурилмани кўрса бўлади. Программали бошқаришни фундаментал принципларнинг барчаси учун қўлласа бўлади. Амалиётда программали бошқариш тизимининг икки туридан фойдаланилади.
1. Вақтинча программали тизим.
2. Фазавий программали тизим.
Биринчи тизим программали датчик Х 0(т) — функсионал бевосита ишлаб чиқади.
Мисол қилиб электр юритмани олса бўлади. Ундаги айланиш ҳаракатини функсионал ўзгартиргичлар орқали Х 0(т) ҳаракатга келтиради. 2- турдаги тизим металлни қайта ишлаш жараёнида программали бошқариш ишлатилади. Бунда ижро этувчи орган
(инструмент) бир фазавий траектория бўйича ҳаракат қилади. Программали бошқариш тизимлари ўз таркиби бўйича статик ва динамик бўлиши мумкин.

Бошқаришнингавтоматлаштирилган тизимини ташкил учун бошқаришнинг учта фундаментал принципларидан фойдаланилади:

а) б)

в)