Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

O`zini-o`zi boshqarishning huquqiy asoslari. 1993 yil 2-sentyabrda 
qabul qilingan «Fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlari to`g’risida»gi 
Qonunga binoan: qishloq, posyolka (shaharcha)larda davlat hokimiyati vakillik 
organlari - qishloq, posyolka sovetlari tuzilmaydigan bo`ldi, ularning o`rniga 
o`zini o`zi boshqarish organlari – mahalla qo`mitalari tuzildi va fuqarolarning 
o`zini o`zi boshqarish organlari mahalliy hokimiyat tizimidan ajratildi. Biroq ular 
bir-biriga bog’liq, ular orasidagi munosabatlarning huquqiy asoslari «Mahalliy 
davlat hokimiyati to`g’risida»gi Qonunda belgilab qo`yilgan.
1994 yil 12 mingdan ortiq o`zini o`zi boshqarish organlari shakllantirildi, 
2001 yil ularning soni 7847 tani tashkil etdi. 1999 yil 14 aprelda qabul qilingan 
«Fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlari to`g’risida»gi yangi tahrirdagi 
Qonunda o`zini o`zi boshqarish organlarining vakolatlari va huquqi kengaytirildi. 
Fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlariga 1998 yil noyabr-dekabrda bo`lgan 
saylovlarda fuqarolar yig’inlarida 8,4 mln. kishi yoki katta yoshdagi aholining 70 
% i kishi ishtirok etdi. 7574 ta rais, 71034 ta maslahatchi saylandi, rais 
(oqsoqol)larning 65,5 %i oliy ma’lumotli mutaxassislar edi.
Aholining kam ta’minlangan qismiga 2000 yil Fuqarolarning o`zini o`zi 
boshqarish organlari orqali 54,2 mlrd. so`m miqdorida nafaqa, ko`mak va boshqa 
yordam berildi. I.Karimov tashabbusi bilan 2003 yil “Obod mahalla yili” deb e’lon 
qilindi; “Obod mahalla yili” dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bo`yicha 
komissiya tuzildi. Vazirlar Mahkamasining “Obod mahalla yili” dasturi to`g’risida 
qarori 2003 yil 7 fevralda e’lon qilindi. “Obod mahalla yili” dasturini to`la amalga 
oshirish uchun davlat buyudjeti, byudjetdan tashqari jamg’armalar, nodavlat 
tashkilotlari, xalqaro tashkilotlar grantlari va kredit mablag’lari hisobiga 375,9 
mlrd. so`m jalb etilishi nazarda tutilgan.
Mahallalarni yanada obod qilish maqsadida 1,7 mlrd. so`m sarflanib 310 ta 
mahalla guzari bunyod qilindi, 1000 km. suv va 1322 km. gaz tarmoqlari ishga 
tushirildi, mahallalarda 36,2 mlrd. so`mlik kredit mablag’i hisobiga kichik biznes 

---

488 
va xususiy tadbirkorlik korxonalari tashkil etilib, 155 mingta yangi ish o`rinlari 
yaratildi; 1,2 mlrd. so`mlik xayriya yordami berildi. 2010 yil fuqarolar yig’inlari va 
o`zini o`zi boshqarish organlari – mahallalar soni 10 mingdan ortiqni tashkil etdi. 
Tayanch so`zlar:
fuqarolik jamiyati, demokratik jamiyat, individulizm,
hamjihatlik g’oyasi, posyolka sovetlari, mahalla qo`mitalari, mahalliy o`zini o`zi 
boshqarish,
mahalla,
rais (oqsoqol).