Propilenni oksidlash bilan akrolein ishlab chiqarish kimyosi va texnologiyasi

Olefinlarni sulfat kislota yordamida gidrotatsiyasi
1873-yili A.M.Butlerov va V.Goryainovlar etilenni sulfat kislota yordamida gidrotatsiyasini batafsil o’rgandilar. Faqatgina 1939-yili neft gazlaridan etil spirtini olish bo’yicha birinchi sanoat qurilmasi ishga tushdi.
Hozirgi vaqtda sulfat kislota usuli va quyi molekulyar olefinlarni (etilen, propilen, butilenlar) to’g’ridan –to’g’ri gidratatsiyasi usullar sanoatda quyi spirtlar ishlab chiqarishda qo’llaniladi.
Jarayonning oddiyligi uni yuqori spirtlar ishlab chiqarishda qo’llash imkonini ochib bergan, biroq hozirgi vaqtgacha sanoatda qo’llanilmayapti. Sababi olefinlarni yuqori tozalik darajasida olishning qiyinligi, talaygina miqdorda yonaki maxsulotlarda ko’p bo’lmagan miqdorda spirtlarni salmog’i, cheklangan ehtiyojli ikkilamchi spirtlarni hosil bo’lishidir.
Faqat so’ngi yillarda neftkimyo sanoati tomonidan olefinlarni yuqori tozalik darajasida olish usullari (parafinlarni krengi va degidrogenlash, olefinlarni polimerizatsiyasi) ishlab chiqildi. Boshqa tomondan esa ikkilamchi yuqori yog’ spirtlariga ehtiyoj vujudaga keldi.
Olefinlarni gidrotatsiyasi jarayoni bosqichlari
Olefinlarni gidrotatsiyasi qaytar jarayon bo’lib, ikki bosqichda boradi:

1. 
   Sulfat kislota bilan olefinlarni absorbsiyasi;
   
2. 
   Alkilsulfatlarni gidrolizi:
   

Dialkilsulfat sulfat kislota bilan reaksiyaga kirishib alkilsulfat hosil qilishi mumkin:

Kislotani olefin bilan to’yinish darajasi qancha yuqori bo’lsa, reaksion aralashmada dialkilsulfatlar shuncha kam bo’ladi.
Olefinlarni gidrotatsiya reaksiyasida kislotalarni katalitik ta’siri alkilsulfatlarni hosil bo’lishi bilan bog’liq, shuning uchun reaksiyani temperatura chegarasi olefinlarni xili va tuzilishiga, ularni sulfat kislota bilan reaksiyaga kirishish qobiliyatiga bog’liqdir. Gaz holatidagi olefinlardan etilen sulfat kislota bilan eng qiyin reaksiyaga kirishadi, butilen va propilen yengilroq, izobutilen eng yengil reaksiyaga kirishadi.
Sulfatlash reaksiyasi sharoitlarini tanlash, nafaqat olefinlarni sulfat kislotaga absorbsiyasi tezligi bilan, yonaki reaksiya – olefinlarni polimerizatsiyasini davom etishi bilan ham o’zaro bog’liqdir.
Shuning uchun har bir olefin uchun o’z sharoiti: sulfat kislota konsentratsiyasi temperature va bosim tanlanadi.