Просодическая сторона речи

Нутқ темпи

-нутқни талаффуз тезлиги бўлиб, сўз мазмуни ва талаффуз услубига боғлиқ равишда маълум бир қисмларини тезлаштириш ёки аксинча, секинлаштиришдир.

Нутқнинг меъёрдаги темпи – дақиқасига 120 дан 405гача бўғиндан иборат.

Темп функциялари:

• ифода интонацияси яхлитлиги учун дизайн воситаси,
• иборада мухим ва аҳамиятсиз бўлган, асосий ва иккиламчи ўртасидаги фарқни қарама-қаршилаш.

Ритм

маълум вақт оралиғида семантик ёки экспрессив маънога эга бўлган нутқ элементларининг кетма-кет алмашиниб туришидир.

Матн шакллантиришнинг воситаларидан биридир.

Танаффус (пауза)

Паузалар:

• «Бўш»
• Хезитация паузалари
• Интонацион-мантиқий

Овоз чиқишини маълум вақтга тўхташидир, нутқ элементларининг айтилишидаги танаффуслар. Паузалар нутқ оқимини бузади, бу эса нутқни идрок этишни осонлаштиради.

• психологик
• интонацион-синтактик
• вазиятли
• физиологик

Овоз тембри

овознинг кўриниши, унинг қўшимча артикуляцион-акустик бўёғидир. Агар овоз оҳанги кўпчилик одамлар учун умумий бўлиши мумкин бўлса, тембр - оғиз бўшлиғи фаолияти, унинг тузилиши ва вазифаларига боғлиқ бўлган индивидуал хусусиятдир. Ҳар бир инсоннинг ўз тембри бор. Овоз тембри ўзгариши мумкин, бу инсоннинг ҳиссий ҳолатига, куннинг вақтига боғлиқ. Овоз тембри турлича бўлиб, унинг қабул қилиниши доимо субективдир.

Просодиканинг онтогенезда ривожланиши

• Қичқириқ – болани эмоционал бўёқли биринчи реакцияси. Қичқириқ тони боланинг ҳолатига боғлиқ.
• Гугулаш – алоҳида товушларни узоқ, куйсимон талаффуз этиш. Ҳурсандчилик ва завқ хиссини ифода этиш усули. (2-3 ой).
• Гугулашни авжига чиқиши(4-6 ой).
• Гувраш (5-6 ой)
• Она тилини ўрганишнинг дастлабки босқичи(9 мес. – 1,5 ой)
• Биринчи сўзлар (11-12 ой)

Нутқни фаол ривожланиши (2-3 ёш) – содда гаплар тузиш.

• Нутқни фаол ривожланиши (2-3 ёш) – содда гаплар тузиш.
• 5-6 ёш – контекстли нутқни эгаллаш.
• 7-8 ёш – мантиқий урғуни шаклланиши