Pul shakillari va turlarning evolutsiyasi Reja: Pul shakllari va ularning evolyutsiyasi

Qiymatni oddiy yoki tasodifiy shakli.
Bu tovar ishlab chiqarishning dastlabki davriga to’g’ri kelib tovarlar pulsiz bir-biriga bevosita ayirboshlangan. Bunda maxsulot ayriboshlash uchun ishlab chiqarilmagan, lekin uni ortiqchasi tasodifiy shaklda ayirboshlangan. Tasodifiy ayirboshlash mehnat maxsulotining tovarga aylanganligini ifodalaydi. Ayriboshlash natijasida tovar maxsuloti o’ziga teng qiymatli ekvivalent maxsulotga ayriboshlanadi. Ayriboshlash jarayonida iste’molni qondirish birinchi darajali masala, tovarlar qiymatini taqqoslash esa ikkinchi darajali masala sifatida qaralgan. Masalan, 1 bolta = 20 kg don.
Qiymatning to’la yoki kengaygan shakli
Tovar ayriboshlash rivojlanishi bilan tasodifiy qiymat shaklidan to’la yoki kengaytirilgan shakliga o’tilgan. Bunday ayriboshlashda bir tovarga qarama-qarshi faqat bitta tovar emas, balki bir nechta tovarlar ishtirok etadi.
Qiymatning umumiy (ekvivalent) shakli
Ishlab chiqarishning rivojlanishi bilan ayirboshlanadigan maxsulotlar soni ham ortib boradi va ayirboshlashda murakkab holat vujudga keladi, biror bir tovar sohibi ushbu tovarni o’zining iste’moliga zarur bo’lgan boshqa bir tovarga ayirboshlanishi uchun avvalom bor o’zining tovariga ehtiyoji bo’lgan boshqa bir iste’molchini topmog’i kerak bo’ladi, ayirboshlash murakkablashib uning rivojlanishiga to’sqinlik qiladi.
Asta-sekin tovarlar orasida hamma tovarlarga ayirboshlanaoladigan va hamma tovarlar qiymatini o’zida ifoda eta oladigan maxsus tovar ajralib chiqadi. Tovarlar dunyosidan chiqqan maxsus tovar qolgan barcha maxsulotlar uchun umumiy ekvivalentga aylanadi.
Qiymatning pul shakli
Maxsulot ishlab chiqarish va ayirboshlash jarayonining tobora rivojlanib borishi hududlar, mamlakatlar o’rtasida savdo-sotiqni, tovar ayirboshlashning zaruriyatini yuzaga keltiradi. Turli mamlakatlarda turli tovarlar umumiy ekvivalent hisoblangangaligi bu jaryonning taraqqiy etishiga to’sqinlik qiladi.Natijada butun tovarlar dunyosidan shunday tovarlar ajralib chiqadiki, u barcha hudud va mamlakatlarda umumiy ekvavalent sifatida qo’llanila boshladi. Bu vazifani dastlab qimmatbaho metallar – mis va kumush, keyinchalik oltin bajaradigan bo’ldi.Oxir oqibatda oddiy tovar ko’rinishidagi umumiy ekvavalent o’rniga pul shaklidagi umumiy ekvavalent, ya’ni pul maydonga chiqdi.
Umuman, pul o’z taraqqiyotida quyidagi 4 bosqich va 4 shaklga ega bo’lgan:

1. 
   Tovar shaklida - “qo’yma” asrimizdan oldingi VII – asrgacha
   
2. 
   Tanga pullar – “tanga” asrimizdan oldingi VII-XIX - asrlar
   
3. 
   qog’oz pullar – “banknot” XIX-XX asrlar
   
4. 
   Elektron pullar – “kartochka” XX – asr o’rtalaridan
   

Shuni ta’kidlash lozimki uzoq yillar davomida qimmatli metallar pul vazifasini bajargan va uning asosiy sabablari bo’lib:

1. 
   Ularni qiymati yuqori, hajmi kichik.
   
2. 
   Ular bo’linuvchan, ular bo’linganda sifatini yo’qotmaydi.
   
3. 
   Ularning yaxshi saqlanishi (masalan, ko’mganda ham).
   
4. 
   Ularni olib yurish qulay
   
5. 
   Bir og’irlikdagi oltin bir-biridan deyarli farq qilmaydi (bir turdagi mo’yna bir-biridan nimasi bilandir farq qilinadi) va boshqalar.
   

Ayrim manbalarga ko’ra (“Ekonomicheskaya teoriya” pod.red.V.I.Vilyapina, Dobrinina A.I. Moskva. 2001 y str.141-166) dastlabki qog’oz pullar XII-asrda Xitoyda, 1571 yilda Fransiyada, 1690 yilda AQSh da, XVIII- asrda Yekaterina II-davrida Rossiyada paydo bo’lgan. Qog’oz pullar muomalasini tashkil etishda Djon Lo (Fransiya 1710-1720 yillar), Dubasov I.I (1897-1987 yillar Rossiya) kabi ayrim shaxslar faoliyatini qayd etish lozim. Djon Lo duelda qatnashgani uchun London turmasidan qochib Gollandiyada, keyin Italiyada yashab ancha boylik ortirgan va 1710 yilda Fransiya davlat byudjeti daromadini oshirish bo’yicha hukumatga qog’oz pullar chiqarish bo’yicha taklif bilan chiqqan. O’sha paytda Fransiya Moliya Vaziri bo’lgan Djon Lo 1720 yilda pulni qadrsizlangani tufayli Fransiyani tark etadi. 1716-1720 yillardagi qog’oz pullar bo’yicha Djon Loni “Mashinnik i proroka” deyilsada, u Yevropa xalqini qog’oz pullarni ajoyib imkoniyatlaridan voqif etdi.
Pulning evolyutsiyasi: doimiy ko'chmanchilikdan tovar ayirboshlashgacha
tarixi, deyish mumkin pul evolyutsiyasi u ham inson evolyutsiyasi hikoyasidir. Pul ayirboshlash, jamg'arma va foydani jismoniy qo'llab-quvvatlashni tushunishning turli bosqichlari bizning turimiz tsivilizatsiyalarining katta qismining eng uzoq davrlardan boshlab rivojlanish darajasining ramzi bo'lib kelgan.
Inson yutuqlari tushuniladigan progressiv mavhumlik institutsional, falsafiy yoki diniy mazmunni birlashtirgan mavhumlikka parallel edi.
Ijtimoiy tabaqalar, muayyan doiralarning ta'sirchan kuchi, shaxsiy va davlat ishlariga ta'siri tarixan ana shu to'planish va almashish tartibiga asoslanib, inson mohiyatiga mos keladigan darajada bo'lgan.
a sifatida pul shaxsiylashtirilgan Quevedo mashhur oyat Kuchli ritsar eng yopiq vasiyatlarni zabt etishga qodir, u XNUMX-asrda o'z kuchini to'la edi va XNUMX-asrda ham shunday bo'lib qolmoqda. Uni chidab bo'lmas vasvasaning er yuzidagi elementi sifatida ko'radigan buyuk ruhiy an'analarning qarshiligiga qaramay, pul dunyoni misli ko'rilmagan darajalarga, yaxshi va yomonroq darajada ushlab turishda davom etmoqda.
Endi bizning mavjudligimizni ifodalashda davom etayotgan bu yopiq tartib qaerdan boshlangan? Biz hatto insoniyat tarixdan oldingi davrdan chiqib ketayotgan vaqtga ham qaytishimiz mumkin edi. Shu paytgacha tartibga solinadigan ayirboshlashning iqtisodiy tizimi keraksiz va aql bovar qilmaydigan edi: ko'chmanchi odamlar guruhlari har kuni ov qilish bilan yashar, darhol iste'mol qilar, o'zlari qo'lga kiritgan narsalarini saqlab qolish imkonisiz va kelajakdagi qiymatga ega bo'lgan ortiqcha mahsulot ishlab chiqarmas edilar.
O'zgarish qishloq xo'jaligi va chorvachilik orqali aniq hisob-kitob bilan birga keladi. Aholining ko'payishi, tanqislik davrida yig'ilgan oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash uchun quritish, chekish va tuzlash usullarini yaratishga majbur bo'ldi. Va bu saqlanib qolgan resurslarning bir qismi o'sib borayotgan shaharlarda zarur bo'lgan boshqa mahsulotlarga tijorat almashinuvi uchun mavjud edi.
Barter birinchi tashkil etilgan almashuv formati bo'lib, shubhasiz, katta ijtimoiy taraqqiyotni anglatardi. Ammo bu tizimda ayirboshlashning cheklanishi juda aniq va tartibsiz edi.
Hech kim hayvon yoki qishloq xo'jaligi tovarlariga qat'iy qiymat bera olmadi va bu butunlay suhbatdoshga bog'liq edi. Bitimni amalga oshirishning yagona yo'li taklif qilinayotgan tovarga qiziquvchi va izlanayotgan tovarni taklif qilgan odamni topish edi.
Bu qiyinchiliklar o'nlab yillar va asrlar davomida yanada barqaror savdo tizimi uchun eshiklarni ochdi. Biz pulga yo'lni boshladik. Sizni ham qiziqtirishi mumkin tianguisning kelib chiqishi.
Lidiya shohligi: birinchi tangalar va mos yozuvlar qiymatlari
Barterni takomillashtirish va uni davom ettirishdagi birinchi qadam pul evolyutsiyasi barcha boshqalarni baholashga yordam beradigan mos yozuvlar qiymati bo'lib xizmat qiladigan mahsulotni sinab ko'rish edi. Bu ho'kiz, echki yoki kichik tuz qoplari bo'lishi mumkin, ikkinchisi ish haqining etimologiyasi va amaliyotining asosini tashkil qiladi.
Asta-sekin hamma narsa oltin va kumush bo'laklari kabi o'ta chidamlilik va chirimaslikning kam elementlariga olib keldi. Ushbu ingotlar belgilangan o'lchov bo'yicha tortila boshlandi shekel, birjaga kerakli standartni ta'minlash, hali ham miqdorga emas, balki vaznga asoslangan.
Biroq, ko'proq yoki kamroq qat'iy belgilangan mos yozuvlar qiymatiga erishilgan bo'lsa-da, ularni aniqlash usullari va ularning tashish imkoniyatlarini yaxshilashda davom etdi.
Oxir-oqibat, hamma narsa har bir savdo sherigi uchun balansga asoslangan edi, hamma joyda mavjud emas va shuningdek, firibgarlik manipulyatsiyasiga moyil. Savdo safarlarida hamma joyda quyma oltinlarni aylanib yurish ham amaliylik cho'qqisi emas edi. Qadimgi dunyoning turli joylarida almashinuvlarni engillashtirish va quvvatlantirish uchun tangalarga bo'lgan ehtiyoj keskin bo'la boshladi.
Kelib chiqishi
Ixtiro hozirgi Turkiya davlatidan kelib chiqqan va o'sha paytda Lidiya deb nomlangan. Lidiya hukmdorlari, xususan, yarim afsonaviy qirol Giges o'zlarining konlarida va mifologik tarixdagi qirol Midas cho'milgan Tinch okeani daryosi oqimida joylashgan oltin va kumushning ulkan konlaridan birinchi dunyoni yasash va zarb qilish uchun foydalanganlar. miloddan avvalgi XNUMX-asrdagi tangalar. C. Maqsad qirollik muassasalarining soliq olishini osonlashtirish edi.
deb nomlangan oltin va kumush qotishmasidan tashkil topgan elektrUning og‘irligi 4,75 gramm bo‘lib, yuzlaridan birida monarxiyaning an’anaviy emblemasi bo‘lgan sher tasvirlangan. Boshqa tomondan, tanga kvadrat shaklida botirilib, boshqa tarafdagi sherning majburan taassurot qoldirganligidan dalolat beradi. Ob'ektning qo'polligi va kichikligi uning foydaliligiga qarama-qarshi edi: sher, nihoyat, har bir bo'lak uchun tarozi qo'ymasdan, to'g'ri vazn va qiymat bo'yicha kafolat muhri bo'lib xizmat qildi.
Ko'p o'tmay, boshqa imperiyalar Kichik Osiyo misolini egallab, o'z hududlarida yagona savdo mexanizmini ta'minlash uchun tanga zarb qilishni qat'iy nazorat qildilar. Chop etilgan sher, asarni muomalaga kirituvchi kuchning tabiatiga qarab boshqa belgilar bilan almashtirila boshlandi, augur tayog'i va o'simliklaridan tortib, eng yuqori hukmdorning suratigacha.
Tangada birinchi bo'lib Aleksandr Makedonskiyning yuzlari aks ettirilgan bo'lib, uning yana bir egosentrik o'z-o'zini folbinlik qilish harakatlarida tasvirlangan. Yuqorida aytib o'tilgan chidamlilik va mumkin bo'lgan qalbakilikka qarshi kafolat tufayli uning tarkibidagi material antik davrda uzoq vaqt davomida oltin va kumush bo'lib kelgan.
Agar siz an'anaviy pul mexanizmlariga alohida qiziqishingiz bo'lsa, bizning veb-saytimizda asosiy ma'lumotlarni ochib berishga