Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

110-rasm. Vanadiy oksidining nanobo ‘lakchalari.
Metallarni nanobo‘lakchalarini ta’siri ularni organizmga 
kiritish yo‘llariga bog‘liq ravishda farqlanadimi? Bu savolga javob 
topish uchun, laboratoriya sichqonlari, kalamushlari, yirik shoxli 
hayvon, qush va baliqlarda tajribalar o‘tkazilgan. Tajribalarni birida, 
temimi nanobo‘lakchalari suspenziya holatida hayvonlarni og'zidan 
organizmga kiritilgan. Sichqonlami og'zidan temir suspenziyasi 50 (100 
va 500) mkg/kg yuborilganda, hech qanday toksik samara bermagan. 
Faqat 1000, 2000 va 5000 mkg/ kg dozada boiib-bo‘lib yuborilganda, 
oshqozonda va ichakda shamollanish jarayonlari hamda qon aylanishida 
o‘zgarishlar bo‘lganliklari kuzatilgan.
Tajribalarni ikkinchi takrorlanishida, temir nanobo‘lakchalari 
hayvonlarga nafas olish yo‘Ilari orqali, ingalatsiya usulida yuborilgan. 
Kattaligi 22 va 280 nm ga teng boMgan temir oksidining 
nanobo4 lakchalari 8 va 20 mg/kg dozada kalamushlarga yuborilganda, 
hujayrada kislorodni faol formasini induksiyasi (kuchayishi) namoyon 
bo‘lgan. Bunda o‘pka shishib, uni to‘qimalari kattalashgan hamda qonni 
qotish sistemasi buzilgan (111-rasm).
Demak, temirni nanobo‘lakchalarini organizmga nafas olish 
sistemasi orqali yuborilganda, hayot uchun ovqat yo‘li orqali 
yuborilganga nisbatan xavfliroq ta’sir etishi aniqlangan.
207

---

111-rasm. Temir oksidining nanobo ‘lakchalari (o ‘Ichami 22 \a 280 nm), 8
va 20 mg/kg dozada nafas olish yo ‘liga kiritilganda faol kislorodni 
induksiyasi boshlangan: о 'pka shishgan, qonni qotishi buzilgan.
Kam miqdorda, doimiy ravishda, uzoq vaqt davomida orga­
nizmga kiritilgan nanoboMakchalar qanday ta’sir qiladi? Bunday 
ta’sirga organizm moslashishi yoki undan foyda olishi mumkinmi?
Bu juda ham qiziq bo‘lgan savolga javob berish uchun 3 oy davom 
etgan tajriba qo‘yilgan. Tadqiqotlarda temimi nanoboMakchalari 20 va 
40 mkg/kg dozada 90 kun davomida organizmda hech qanday 
o‘zgarishlar chaqirmagan. Temir nanobo1 lakchalarini yanada kamroq 
boMgan dozasi (2-6 mkg/kg) hayvonlami rivojlanishini kuchaytirgan, 
qon zardobmi bakteritsidlik faolligini koMargan va qon tarkibidagi oqsil 
miqdorini ko‘paytirgan.