Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Gidrofob
bog4lanish
117-rasm. Har xil moddalarni liposomaga kirish yo ‘llari.
226

---

Har xil moddalami liposomaga kirish yo‘llari quyidagi xillarda 
amalga oshadi:
- suvda eriydigan moddalar liposomani ichiga;
- suvda erimaydiganlari - gidrofob bog‘lar bilan qo‘shqavatni 
uglevodorod qismida;
- ba’zi moddalar tashqi sirtiga bog‘lanib oladi.
Liposomaga 
kirib 
olgan 
moddalar 
fermentlar 
ta’siridan 
himoyalangan bo‘ladi, bu esa, preparatni samaradorligini oshiradi. 
Liposomalar tabiiy yoki sun’iy lipidlardan tayyorlanadi. Bu maqsadda 
ko'proq fosfolipidlar, ya’ni biologik membranalami eng keng tarqalgan 
lipidlaridan foydalaniladi.
Suvli muhitda lipidlar xilma-xil shaklga ega boMgan bo‘lakchalar 
hosil qiladi: g‘ovak vakuolalar, tekis vezikulalar yoki trubkasimon 
strukturalar. Uzun gidrofob «dum»ga ega boMgan lipidlar qo‘shqavat 
boMmagan deb ataladi, chunki ular eritmalarda ikki qavatli strukturalar 
emas, balki bir qavatli mitsellalar hosil qiladi (118-rasm).
Liposomalarni o'lchami har xil. Masalan, ko‘p qavatli liposomalarni 
diametri- lOmkm gacha, bir qavatli liposomalarni minimal diametri 20- 
50 nmga teng. Hozirgi vaqtda liposomalar DNK, oqsil moddalar, dorivor 
moddalami yo'naltirilgan transporti uchun ishlatilib kelinmoqda.
Liposoma
118-rasm. Lipid molekulalari hosil qiladigan strukturalar: Mitsella
 -
uzun 
gidrofob «dum»ga ega bo ‘Igan lipidlar hosil qiladi; Liposoma - lipidli 
qo ‘shqavatdan hosil bo ‘Igan struktura.
Polimerli nanoboMakchalar - XX asming 70-yiIlarida dorivor 
moddalami manzilga yetkazib beruvchi sistema sifatida taklif qilingan.
227

---

Ulami olish uchun dastlabki mahsulot bo‘lib, tabiiy yoki sun’iy 
polimerlar xizmat qiladi (masalan, polisaxaridlar, polisut kislotasi).
«Polimer bo‘lakchalar» deganda, ikki ko‘rinishga ega bo‘lgan 
bo‘lakchalar: nanosferalar va nanokapsulalar tushuniladi.