Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Nanosferalar butun bo‘lakchalar bo‘lib, ulami sirtiga faol moddalar 
«o‘matib» chiqiladi.
Nanokapsulalar ichki bo‘shliqni chegaralab turadigan polimerli 
devordan iborat. Ichki bo'shliqqa tashilishi lozim bo'lgan moddalar 
joylashtiriladi.
Nanobo4 lakchalami 
bu 
ikki 
xili 
bir-birlaridan 
o‘zlariga 
joylashtirilgan dorivor moddalarni bo‘shatishlari bo‘yicha farq qiladi: 
nanosferadan dorivor moddalarni chiqishi vaqt kesimida tezlashib borsa, 
nanokapsulalardan esa uzoq vaqt davomida bir xil tezlikda chiqib turadi.
Dendromerlar - daraxtni eslatuvchi juda ko‘p shoxlangan 
polimerlardir. Dendromerlami strukturasi uchun xarakterli bo‘lgan 
xususiyat, markaziy o‘q atrofida shoxlanishni benuqson qaytarilishidir. 
Bu esa, dendromerlami geometrik to‘g‘ri shakllanishini ta’minlaydi 
(1 19-rasm).
119-rasm. Dendromerlami shoxlanishi - daraxtni shoxlanishini eslatadi: 
1952-yil P.Flori-ularni bo 'lishini ко 'rsatgan. 1980-yil D.Tomalia, 
M.N. Bochkareva, A. M.Muzafarovalar sintez qilganlar.
N -'-N
228

---

1952-yil P.FIori juda yaxshi 
shoxlangan polimerlar olish 
mumkinligini ko‘rsatib bergan. Ammo ulami sintezini o'tgan asming 
80-yillariga kelib, D.Tomalia, M.N.Bochkareva, A.M.Muzafarova va 
boshqalar o‘zlarining ilmiy maqolalarida e ’lon qilganlar.
Hozirgi vaqtda 100 dan ko‘proq dendromerlar sintez qilingan. 
Ulami 
orasida ko‘proq 
tarqalganlari 
poliamidoaminli, 
fosforli, 
karboksilanli, polilizinli dendromerlar hisoblanadi. Yuqori darajada 
shoxlanganligi, dumaloq formasi, katta boMmagan 
0
‘lchami (1-100 nm) 
hamda ulami ishlatilishini yengilligi dendromerlardan kelajakda 
dorilarni manzilga yetkazib berish uchun foydalanish istiqbolli 
ekanligiga asos boMa oladi. Tashiluvchi moddalar yoki dendromerlar 
bilan komplekslar hosil qilib, ulami sirtiga bog‘lanib oladi yoki ulami 
shoxlari orasiga chuqur kirib oladi.
Hozirgi paytda dendromerlar dorivor moddalami DNKni hamda har 
xil diagnostika moddalarini tashuvchilari sifatida muvaffaqiyatli 
ishlatilib kelinmoqda.
Bundan tashqari, dendromerlar yordamida shamollashga qarshi 
vositalar, mikroblarga va viruslarga qarshi agentlami tashish maqsadida 
ham foydalansa boMadi.
Preparatlami yo'naltirilgan transporti uchun molekular kompleksni 
sintez qilishni yangi usuli taklif qilingan boMib, u bir-biriga DNKni bir 
boMagi orqali bogMangan ikki dendromerdan tashkil topgan (120-rasm).