Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Yorug‘lik mikroskopi - ko‘z bilan ko‘rib boMmaydigan 
obyektlami (yoki ulami strukturasining qismlarini kattalashtirilgan 
tasvirini olishga mo‘ljallangan optik asbob.
Skanir qiluvchi zondli mikroskop - sirtni va uni aniq 
xarakteristikasini tasvirga oluvchi asbob. Bunda tasvirga olish jarayoni 
sirtni zond yordamida skanir qilishga asoslangan.
Tirik sistemaning tuzilish darajasini struktura-funksional 
birligi - sistemani muayyan darajada tarixiy o ‘zgarishi, evolutsion 
jarayonni mazmunini tashkil qiluvchi diskret birligi.
To‘qima - kelib chiqishi, tuzilishi, lokalizatsiyasi va organizmdagi 
fiinksiyasi bo‘yicha o‘xshash bo‘lgan hujayralar sistemasi va ulami hosilalari.
Fibrobiastlar - hujayralar orasidagi moddalarni (masalan, 
kollagen, elastik, mukopolisaxaridlar) ishlab chiqaruvchi, birlashtiruvchi 
(bogiovchi) to‘qimaning hujayralari.
Fluoressensiya — moddani qisqa vaqtli yorugMik .berishi. U 
energiya yutilishi natijasida kelib chiqadi.
Fluoroxromlar - fluoressent mikroskopiyada obyektga ishlov 
berish maqsadida ishlatiladigan tabiiy yorug‘lik berish xususiyatiga ega 
bo‘lmagan modda. Bo‘yoqlar (akridin) pigmentlar va ulami hosilalari 
(xlorofil, porfirinlar), ba’zi bir alkaloidlar va boshqa fluoroxromlar 
hisoblanadi.
Elektron mikroskop — yorug‘lik oqimi o‘mida elektronlar 
to'plamini 
ishlatish hisobidan 
106 taga kattalashtirilgan tasvir 
beraoladigan uskuna.
Takrorlash uchun savollar
1. Nanotexnologiya nima?
2. Nanobiotexnologiyaning nanotexnologiyaga nisbatan o‘ziga 
xosligi nimada?
3. Nanostrukturalar nima bilan xarakterlanadi?
4. Nanomasshtabni (nanodunyo elementlarini) noyobligi nimada?
5. Nanojarayonlar va nanohodisalar nima?
6. Nanobiotexnologiya nima?
7. Organizmni hayotiy muhim jarayonlari qaysi bosqichdan 
boshlanadi?
8. Nima uchun tirik sistemani molekular bosqichi (darajasi) 
nanostrukturalar bilan manipulatsiya qilishda asosiy hisoblanadi?
28

---

9. Subhujayra 
va 
hujayra 
bosqichlari 
qanday 
qilib, 
nanomexanizmlar yaratish va ulardan foydalanishda model bo‘lib 
xizmat qiladi?
10. Tirik sistemani to ‘qima, organ 
va organizm darajalarini 
(bosqichlarini) tavsiflab bering?
11. Tur hosil bo‘lish jarayoni qaysi bosqichda amalga oshadi?
12. Tirik sistemani populatsion, tur va biotsenotik darajalarini 
(bosqichini) tushuntirib bering?
13. Hujayrani o‘rganishning ichki tuzilishi va sirtini tadqiq qilishni 
qanday usullari bor?
14. Yorug‘lik va elektron mikroskoplami ko‘rish imkoniyatlari 
qanday?
15. Yorug‘lik mikroskopini zamonaviy markalarini tushuntirib 
bering?
16. Tirik hujayrani o‘rganish uchun qanday usul ishlatiladi?
17. Kvant nuqtalarini organik fluoroxromlarga nisbatan ustuvorligi 
nimada?
18. Biologik obyektlami o‘rganishda elektron mikroskoplami 
qanday turlari ishlatiladi? Ular qanday natijalar olishga imkon beradi?
19. Hujayralami o‘rganishda skanirlovchi zondli mikroskopdan 
foydalanish istiqbollari qanday? Imkoniyatlarichi?
20. Hozirgi 
vaqtda 
nanbbiotexnologiyani 
qaysi 
asosiy 
yo‘nalishlarini keltirish mumkin?
21. Nanobiotexnologiyaning rivojlanishidagi vazifalami tavsiflab 
bering?