Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

timin o‘miga uratsil deb nomlangan azotli asosni saqlaydi (19-rasm). 
Bu ikkala makromolekularni yana bir farqi, DNK da nukleotid tarkibida 
dezoksiriboza bo‘lsa, RNK da riboza joylashadi. Molekulalami kattaligi 
hujayrada joylanishi va funksiyalari bo'yicha farqlanadigan RNK ni har 
xil tiplari ma’lum. Pastmolekular og‘iriikka ega bo'lgan - transport 
RNK (tRNK) hujayradagi umumiy RNK ni 10 % ini tashkil etadi.
Genetik axborotni realizatsiyasi davrida har bir tRNK ma’lum 
aminokislotani o‘ziga bog‘lab oladi va ribosomaga, ya’ni oqsil sintez 
bo'ladigan joyga tashib boradi (20-rasm).
Ribosomal RNK (rRNK) hujayra RNK larining 85 % ni tashkil 
qiladi. rRNK ribosomalar tarkibiga kirib, strukturali funksiyani bajaradi. 
Bundan tashqari. rRNK ribosomaning faol markazini shakllanishida qat- 
nashadi. Ribosomani faol markazida oqsil biosintezi jarayonida amino­
kislotalar molekulalari orasida peptid bog‘lari hosil bo‘ladi. Informat- 
sion yoki matritsali RNK (iRNK, mRNK), hujayrada sintez bo'ladigan 
barcha turdagi oqsillar sintezini ifodalaydi.
37

---

19-rasm. RNK ni kimyoviy strukturasi.
20-rasm. Ribosomada (A) polipeptid biosintezi jarayonida (D) ishtirok 
etadigan matritsali RNK (B) va transport RNK (E) lar.
38

---

Ribosomalar yer yuzida bundan 3 mlrd yillar oldin paydo bo‘lgan 
va eng qadimgi nanofabrika deb tan olingan. Odam organizmi o‘zida 
mana shunga o'xshagan nanofabrikalami bir necha yuz trillionlarini 
saqlaydi. Ribosomalarda hujayra yadrosidagi iRNK olib kelayotgan 
loyihalami nusxalari asosida organizm uchun zarur bo‘lgan oqsillami 
barchasi sintez boiadi.
Ribonuklein kislotalarni xilma-xilligi va funksiyalari
Ribonuklein