Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Organizmdan tashqarida rekombinatsiya amalga oshishi uchun 
nimalar kerak? Har bir DNK molekulalarini har ikkala uchida qisqa (4 
tadan 20 tagacha nukleotidlar) bir zanjirli qismlar - «yopishqoq uchlar» 
boMishi kerak. Ular bir zanjirli uchastkalar orasida hosil boMadigan 
vodorod bogMar yordamida, DNKni har xil fragmentlarihi bogMash 
imkonini beradi (69-rasmda chap tomon). Ikkita bir zanjirli 
«yopishqoq uchlar» bilan ta’minlab, DNK molekulalarini qanday 
qilib <Bu vazifani bajarish uchun tadqiqotchilar 
«biologik qaychi»larni, ya’ni restriktaza fermentlarini ishlatdilar.
3. Genlarni hujayraga kiritish texnologiyasi
114

---

sharoiti
rekombin*
in vitro
Yopishqoq 
I 
/
uchlar
Kiritilgan
genlar
Marker
Rekombinat plazmida
69-rasm. Plazmida DNK sini (marker saqlagan) va gen kiritiladigan 
DNK ni «yopishqoq uchlar» orqali bog ‘lanishi.
Plazmida DNKsini va kiritiladigan genni DNKsini restriktaza bilan 
ishlov bergandan keyin, har ikkala DNK ham «yopishqoq» uch (bir 
zanjirli uchastkalar) hosil qiladi. Keyin, plazmida DNKsi va kiritiladigan 
(begona) gen aralashmasiga ligaza fermenti qo'shiladi. Bu ferment 
begona genni plazmida DNKsiga kiritib qo'yadi (69-rasmda o‘ng 
tomon). Vektor yaratilgandan keyin, uni boshqa organizm hujayrasiga 
(xo'jayin - organizmga) «yetkazish» kerak. Nafaqat hujayraga vektor 
kiritish, balki kiritilgan vektorni xo'jayin - organizm hujayrasining DNK 
molekulasiga joylashtirish kerak.
4. Xo'jayin - organizm hujayrasiga DNK kiritish usullari
Begona DNK (gen) ni bakteriyaga, hayvon va o'simliklarni 
embrional hujayralariga, hayvonlami hujayralarini yadrolariga, ajratib 
olingan hujayralarga, to‘qimalarga va o‘simlik sporalariga kiritish 
mumkin.