molekulaiarini nopolyar (gidrofob) dumlari lipid qavatni ichiga, ya’ni
boshqa
qavatni
lipidlarini
dumlariga qarab joylashgan.
Lipid
molekulaiarini polyar (gidrofil) boshchalari esa tashqariga qaragan.
Qo‘shqavatni (ikki qavatni) fragmentlari suvda o‘zlarini
qanday tutadi? Olimlar qo‘shqavat fragmentlarini suvga solib, kichik
dumaloq pufakchalar hosil bo‘lganini kuzatganlar.
Pufakchalami devori
lipidlarni qo‘shqavatidan tashkil topgan bo‘lib, ularni polyar boshchalari
bir tomondan suvli muhit bilan, ikkinchi tomondan esa, pufakchani ichki
bo‘shlig‘i bilan chegaralashgan. Devori lipidlardan tuzilgan bunday
dumaloq pufakchalar
liposomalar (grekcha-yog‘li jism) deb nomlangan.
Mitsellalar - lipidlardan tashkil topgan mayda sharikchalar bo‘lib, ular
liposomalardan strukturalarini o‘ziga xosligi bilan farqlanadi: 1 - ular
ichki bo‘shliqqa ega emaslar (suvli idishchasi yo‘q); 2
- tashqi suvli
muhitdan, nanosomalar (mitsellalar) bir qavatli lipidli devor bilan
ajratilgan (78-rasm).
Suvli muhit
78-rasm. Suvli muhitda lipidli qo ‘shqavatdan liposomani (yuqorida va chap
tomondagi rasm) va mitsellani shakllanishi.
Liposomalarni shakllanish sharoitlarini o‘zgartirib, olimlar uni
ichiga
dorivor moddalar, DNK bo‘lakchalari va boshqa moddalar
kiritish yoMlarini topganlar.
Olimlar
liposomalarni va plazmalemmalarni devorlarini
struk-
turaviy o ‘xshashligiga e’tibor berib, ulami o‘zaro ta’sirlarini maxsus
tajribalarda o‘rganishni o‘zlariga vazifa qilib qo‘ydilar. Natijada
liposomalar,
nafaqat hayvonlar
uchun toksik xususiyatga ega
134
emasliklarini, balki ular hujayra membranalari bilan qo‘shilish
xususiyatiga ega ekanligini namoyish qilganlar (79-rasm).
Liposomadan amaliyotda foydalanish uchun qiziqarli jarayon
quyidagi tadqiqotlarda kuzatilgan: Liposomani hujayra membranasi
bilan qo'shilish
jarayonida, liposomani ichidagi moddalar, hujayrani
sitoplazmasiga o‘tganligi kuzatilgan. Demak,
liposoma nishon-hujayrani
ichiga dorivor moddalar yoki uni ichiga joylashtirilgan genni yetkazish
xususiyatiga ega ekan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
