Q. N. Kayumov
Download 1.27 Mb. Pdf ko'rish
|
IJTIMOIY ISHGA KIRISH
|
Birinchi guruhga Germaniya, Fransiya, Belgiya va Lyuksemburg kiradi. Bu
mamlakatlarda aholini himoya qilish tizimi shartnoma-sug‘urta prinsiplariga asoslangan. YOllanma ishchilar o‘z daromadlarining muayyan qismini sug‘urta jamg‘armasiga o‘tkazadi, bu esa o‘z navbatida ularga o‘zlarining sug‘urta jamg‘armalarida to‘plangan mablag‘lariga mos bo‘lgan miqdorda yordam zarur bo‘lganda jamg‘arma xizmatlaridan foydalanish imkonini beradi. Bir vaqtning o‘zida ish beruvchilar o‘zlarining yollanma ishchilari nomidan muayyan miqdordagi mablag‘larni sug‘urta jamg‘armasiga o‘tkazadilar. Ko‘p hollarda sug‘urta jamg‘armasidan to‘lanadigan mablag‘lar miqdori 103 oylik maoshga bog‘liq bo‘ladi va ishchi va ish beruvchi to‘lovlari hisobiga to‘plangan mablag‘ miqdori bilan bog‘liq bo‘ladi. Tibbiy xizmat va oilaviy nafaqalar uchun xarajatlar bundan mustasno. Mazkur tizimning asosiy maqsadi – kasallik, nogironlik va ishsiz qolish holatlarida insonning turmush darajasini tushirib yubormaslikdan iborat. Bu kabi tizim inson daromadlarini uning jismoniy hayoti davomida qayta taqsimlash imkonini beradi. Barcha Evropa mamlakatlarida sug‘urta to‘lovlari ijtimoiy himoyani moliyalashtirishning asosiy manbai hisoblanadi. Biroq mazkur guruhdagi mamlakatlarning barchasida davlat o‘z zimmasiga fuqarolar oldida har bir fuqaroning daromadi u avval qanday daromadga ega bo‘lganidan va sug‘urta jamg‘armasiga qancha to‘lov qilganligidan qat’iy nazar, kafolatlangan minimumdan pasayib ketmasligini ta’minlashni oladi. To‘lovlarning bu turi umummilliy byudjet mablag‘lari hisobidan qoplanadi. Sog‘liqni saqlash tizimi asosan sug‘urta to‘lovlari hisobidan qoplanadi, biroq tibbiy xizmat ko‘rsatish minimumi byudjet hisobidan amalga oshiriladi. Tibbiy xizmat ko‘rsatish asosan xususiy sektor zimmasiga, fuqarolarning sarf-xarajatlarini keyinchalik davlat tomonidan qoplab berish sharti bilan amalga oshiriladi. Buyuk Britaniya, Daniya, Irlandiya kabi davlatlardan tashkil topgan ikkinchi guruh birinchi guruhdan ijtimoiy himoya sug‘urta jamg‘armalari bilan eng kam darajada bog‘langanligi bilan ajralib turadi. Mazkur mamlakatlarda ijtimoiy muhitni moliyalashtirishda davlat byudjeti muhim o‘rin tutadi. Ijtimoy to‘lovlar va nafaqalar nisbatan bir tekisda taqsimlanadi. Bu kabi taqsimlash asosida muhtojlikdagi barcha odamlar teng degan g‘oya yotadi va Shu sababli ijtimoiy yordam insonning avvalgi daromadlariga ko‘ra emas, balki ayni vaqtdagi ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda ko‘rsatilishi lozim. To‘lovlar va nafaqalar o‘rtasidagi farq asosan ijtimoiy to‘lovlar majburiy, qonun bo‘yicha ularga har bir fuqaro da’vogar bo‘lishi mumkinligi bilan bog‘liq, nafaqalar esa hammaga ham berilavermaydi, ular faqatgina muhtojlik darajasi va ijtimoiy xavf tabiatiga ko‘ra ajratiladi. Bu davlatlarda tibbiy xizmat ko‘rsatish asosan ijtimoiy sektorda amalga oshiriladi. Mamlakatlarning uchinchi guruhiga ijtimoiy ta’minotning aralash tizimini 104 taqdim qiluvchi Niderlandiya va Italiya kiradi. Biroq ularning tizimlari birinchi guruh mamlakatlari tizimlariga yaqinroq. Biroq muayyan farqlar mavjud. Italiyada, masalan, davlat daromadlarning ijtimoiy kafolatlangan minimumini to‘lash bo‘yicha majburiyatlarni o‘z zimmasiga olmaydi. Bu kabi kafolatlarni faqatgina alohida viloyatlardagi mahalliy hokimiyat organlari amalga oshirishi mumkin. N,iderlandiyada, aksincha, ijtimoiy ta’minot rivojlanishning juda yuqori darajasida turadi va tizim mamlakatning har bir fuqarosini qamrab oladi. To‘rtinchi guruhga Ispaniya, Portugaliya va Gretsiya kiradi. Bu mamlakatlarda aholini ijtimoiy himoya qilish bugungi kunda murtak holatida. Mazkur mamlakatlarda kafolatlangan minimal daromad mavjud emas va ijtimoiy xizmat ko‘rsatish barcha fuqarolar uchun ham shakllantirilmagan. Barcha mamlakatlarda bolalar uchun ajratiladigan nafaqalar miqdori har bir yangi chaqaloq tug‘ilishi bilan ortib bormoqda. Irlandiya, Niderlandiya, Portugaliya va Buyuk Britaniya bundan mustasno, bu erda nafaqa miqdori ikkinchi va uchinchi farzand tug‘ilishi bilan o‘zgaradi. Belgiya, Germaniya, Italiya va ayniqsa, Fransiyada to‘lovlar ikkinchi farzand tug‘ilishidan boshlab ortib boradi. Ko‘plab mamlakatlarda homiladorlik va tug‘ruq bilan bog‘liq nafaqalar miqdori oshirilgan. Bu kabi siyosat ish, karera hamda uy va oila tashvishlarini o‘zaro birlashtirish uchun sharoit yaratish bilan bog‘liq bo‘lgan. Shu munosabat bilan oxirgi besh yil davomida ko‘plab mamlakatlarda homiladorlik va tug‘ruq bilan bog‘liq ta’tillar davomiyligi uzaytirilgan. Homiladorlik va tug‘ruq bilan bog‘liq eng uzoq muddatli ta’til bugungi kunda Daniya (28 hafta) va Fransiyada (26 hafta). Boshqa mamlakatlarda 13 haftadan 20 haftagacha o‘zgarib turadi. Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|