Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

viiNliqoqllkka 
ega bo’lib qattiq tishlashib 
qolish, 
ishqalanish va oksidla- 
iilNhgii qarshi qo ’shimchalarga ega va og'ir yuklamali tishli va chervakli 
ii
/
ii
Iinitial uchun mo'ljallangan, 50°C haroratda 200 va 300 mm2/C
Mur mat Ik qovushqoqlikka ega 1TP-200 va ITP-300 turlari mavjud.
') M SP seriyasidagi m oylar (TU 38101482-74). Davriy ravishda 
I НО ЛО0Ч harorat sharoitida ishlovchi ishqalanish qism larini m oy- 
laxli ucluin m o'^allangan. Harorat 100°C da kinem atik qovushqoq- 
11
к In
11
20 va 40 m m 2/C bo'lgan 1TSP-20 va IT SP-40 turlari ishlab 
chiqariladi.

---

II. EZILUVCHAN MOYLAR
Sirpanish tayanchlarida valning chiziqli tezligi 2 m /s dan past 
ham da qayta-qisqa m uddatli ish rejimi hollarida eziluvchan (plastik) 
m oylar ishlatiladi. M oylarni tanlash tayanchning ishchi harorati, 
moylash tizim i ham da m uhit sharoit (quruq yoki nam )larni hisobga 
olgan holda bajariladi.
Eziluvchan m oy tanlashda eng zarur bo'lgan m a ’lum otlar quyi- 
dagilardan iborat.
Eziluvchan m oylam ing eng universallari k o ‘p m aqsadli m oylar 
guruhiga m ansub bo 'lib deyarli barcha turdagi ishqalanish qism larida 
ishlatilishi m um kin. Bu guruhdagi m oylar suvga chidam li bo'lib, tez­
lik, harorat va yuklam alam ing katta oraliqlarida ishlatishga yaraydi. 
Bu m oylar k o ‘p hollarda yuqori haroratga m o'ljallangan solidol 
turidagi, yog'li va konstalin turidagi ham da industrial m oylar o ‘rnini 
bosishlari m um kin.
K o‘p m aqsadli m oylar guruhiga litiyli m oylar-litol-24 (G O S T
21150-75) va uning o'rinbosuvchilaridan fiol-I (T U 38 U k r 201347- 
80), fiol-2 (T U 38 U kr 201 188-79), fiol-3 (T U 38 U k r 201 324-79) 
va fiol 2M (TU 38 U kr 101-75).
K o 'p m aqsadli moylarga shuningdek, kalsiyli kom pleks m oylarni 
ham kiritish m um kin: uniol 1 (TU 38 U kr 201 150-78), va uniol-2 
(G O S T 23510-79) ham da silikageUi m oy siol (T U 38 U kr 10152-74).
E ndi m azkur m oylarni qo'llash bo'yicha q o 'shim cha m a ’lum ot- 
larni keltiram iz. Ishchi harorat 60°C dan oshm agan va aniqligi yuqori 
bo'lm agan ishqalanish qism larida um um iy qo'llaniladigan moylar- 
solidollar (G O S T 4368-76) va yog'li sohdollar (G O S T 1033-79) ishla­
tiladi.
Litol-24 barcha turdagi ishqalanish qism larida ishlatilishi m um ­
kin: sirpanish va dum alash podshipniklarida, sham irlarda, tishli va 
zanjirli uzatm alarda, v.h. Yuqori tom chilanish harorati oz bug'lanuv- 
chanlik va yetarli m ahkam lik yoki yuqori penetratsiya bu m oyni 
130°Cgacha haro ratd a ishlatish im konini beradi. Litol-24 k o 'p m aq- 
sadliligi tufayli boshqa m oylar o'm iga ishlatilganda m oylam ing 
assortim entini unifikatsiyalash imkoniyati tug'iladi. Bu esa korxona- 
larda sezilarli iqtisodiy samara beradi.

---

G O S T 21150-75 tavsiyasiga binoan litol-24 dan foydalanish ish­
qalanish qism larida m oyni to'ldirish va alm ashtirish m uddatlarini 2 -4
m arta oshirish im konini beradi.
F iol-2M m oyida 2 % antifriksion disuffid m olibden qo'shim chasi 
bo'lib bu uning ishqalanishga va qattiq tishlashib qolishga qarshi 
xususiyatlarini litol-24 va fiol guruhidagi boshqa m oylarga nisbatan 
yaxshilanishini ta ’minlaydi.
Siol m oyi tarkibida ham 0,5 % disulfid m olibden qo'shim chasi 
bo'lib yuqori suvga chidam lilik xususiyatiga ega va yuqori tezlikli 
podshipniklarda alm ashtirishsiz uzoq m uddat ishlashga yaraydi.
Ishqalanuvchi qism larda harorat yana ham yuqori bo'lganda 
maxsus yuqori haroratli moylar, masalan, SIATIM -221 (G O S T 9433- 
NO), uniol-1, B N Z -4 (TU 38 U kr 201197-80) ga o'xshash m oylar 
ishlatish tavsiya qilinadi.
Endi bu moylarni qo'llash xususiyatlarini ko'rib chiqaylik:
SIATIM -221 ishqalanish qism larini 150-180°C gacha harorat -
I.и ida yaxshi ish qobiliyatini ta ’m inlaydi, suvga chidam li va m ah- 
Milotning moy bilan ifloslanishini kamaytiradi. U ning kamchiligi -
knmyobligidir.
Uniol-1 moyini 150°C haroratda va qisqa m uddat 200°C gacha 
hnroriiUln ishlatiladi. Ishchi harorat 60—70°C va yuqori bo'lm agan 
i 
11111111
к 
11
j i к i mcximi/.mlar uchun esa um um iy qo'llaniladigan m oylar -
uliilrtlk Holldolliii (G O ST 4306-76) va yog'li solidollar (G O ST 
|(M I /
0
) isbl.ilil.uli
UN/. 1 moyi ishqalanish qismida harorat 160-200°C bo'lganida 
hnmda suv bug"lari va agressiv m oddalar borligida h am ish qobiliya- 
Iini la ’minlaydi. Bu sharoitlar esa m ashina va jihozlardagi eng og 'ir 
sharoitlar qatoriga kiradi.
A. S IR P A N IS H TAYANCHI
Sirpanuvchi tayanchning suyuq m oylanish rejim ida ishlash im - 
koniyati k o'p jihatdan tanlangan m oyning qovushqoqligi bilan 
belgilanadi. Radial sirpanish podshipnigi ishchi sohasida harorat o ‘r- 
tacha bo'lganida m oyning talab qilingan kinem atik qovushqoqligi 
cmpirik formula yordam ida quyidagicha aniqlanishi m um kin [
8
].

---

V , =
1,06-10 wy/'