Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

8
lar, bir-biriga nis­
batan 120° burchak ostida, sangali qisqich 7 ga mahkamlanadi. Na- 
munani vintli 
6
va konussimon 18 uzatmalar orqali ciljitib, ishqala­
nish radiusini o ‘zgartirish mumkin. Disk 17, korpus 21ga mahkam­
langan podshibniklardan o ‘tgan 
20
-valga o ‘matilgan. к о ф ш
2 1
, sha­
rikli yo'naltiruvchi 19 bo'yicha, katerka 22 ga nisbatan siljiy oladi. 
Dastak 24 ni aylantirilib, karetka 22 ni disk 10 dan uzoqlashtirish yoki 
unga yaqinlashtirish mumkin. Tekshirish jarayonida na’munalarni 
pnevmatik membrane 1 yuritgichi yordamida siqiladi. Paydo bo’lgan 
ishqalanish momentini, richag 3 va rostlovchi 2 qurilma orqali, tari- 
rovkalangan elastik element 4 qabul qiladi. Chiziqli yeyilishni o ‘l-

---

chash uchun induktiv datchik 5 o'rnatilgan. Ishqalanish zonasidagi 
temperaturani o ‘lchash uchun mashinaga oltita term opar o ‘rnatish 
imkoniyatri bor.
4. МПТ-1 mashinasi 4.
8
-rasmda keltirilgan.
Mashinaningasosiy qismi polzun 10 bo‘lib, unga plastinka shakli- 
dagi pastki n a’muna 9 mahkamlanadi. Polzun 10 ilgarilanma-qayta 
harakatni, doimiy tokli elektrodvigatel 17 dan, ikkita tezlikli reduktor
18 va 0,001-0,01 m /s tezlikda siljuvchi vintli uzatma 15 orqali. Uchta 
vuqoriga kontur na’muna 
8
ni, o ‘tirgich 
6
ga bikr qilib mahkamlan­
gan ushlagich 5 ga mahkamlangan. O’tirgich 
6
mashinaga nisbatan 
qo‘zg‘almas bo'lib, elastik element 
1
li (halqasimon) prizmalar 
2
yor­
damida, ikki tom onli tortgich 4 ga biriktirilgan.
3 4 5 6 
7 
8 9 10 11 
12 13
4.8-rasm.
MPT-1 mashinasi chizmasi.

---

Elastik element 1 ga tenzodatchiklar yopishtirilgan. Polzunni xa- 
rakatlanishida paydo bo'ladigan ishqalanish kuchi, elastik elementni 
deformatsiyalaydi. Tenzodatchiklar deformatsiyani elektrosignalga aylan- 
tirib, ko'paytirgich orqali kuzatuvchi asbobga yoki yozish uchun os- 
sillografga uzatadi. Polzunning magnit kuchaytirgichli МПУ-1 anuv- 
chi elektroyuritgich va tezlik qutisi yordamida 
1 -100
oralig‘ida bir 
tekisda o ‘zgaruvchan tezligini texogenerator 16 orqali nazorat qilib 
turiladi. Mashina ikki xil rejimda ishlaydi: to‘xtovsiz va davriy.
Polzunning ilgarilanma-qaytma kattaligini, qo‘zg‘aluvchan 12 va 
tirgaklar 13 ni 30-100 m oralig‘ida sozlab boriladi. Tekshirishdan 
oldin elastik elementni tarirovka qilinadi. Kontur 
8
namunalar, bir xil 
ish q a la n ish
yuzasiga ega bo'lishligi uchun, maxsus moslama yorda­
mida ishqalanadi. Namunalarni 200°Cgacha temperaturada tekshirish 
uchun, mashina termokamera 11, isitgichlar 3 va 14 bilan jihoz- 
langan. Namunalarga 15-200 H oralig‘ida bo‘lgan yuklanishni, o ‘tir- 
gich 
6
ga ornatiladigan almashinuvchi yuklar 7 orqali beriladi.
5. 
MACT-1 mashinasi materiallarni antifriksion xossalarini 
moyli va moysiz sharoitlarda aniqlash uchun qo‘llaniladi. Unda 
normal va yuqori haroratlarda ishqalanish koeffitsiyenti, moy pardani 
kichik harorati, yeyilish miqdorlari aniqlanadi (4.9-rasm).
Ustki namuna