Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

4.6. TRIBOTEXNIK MATERIALLARNI ISHQALANISH 
VA YEYILISHGA SINASH MASHINALARI
4.6.1. SINASH MASHINALARINING TURLARI
Materiallarni friksion xususiyatlari nafaqat uning kimyoviy tarki- 
biga, mexanik, term ik ishlov berish turiga balki ishqalanish qismining 
konstruksiyasiga ham bog'liq bo‘ladi. Odatda, materialni sinash to ‘rt 
bosqichda o'tkaziladi.
1. Materialni laboratoriya sharoitida fizik-mexanik xususiyatlarini 
aniqlash.
2. Materialni laboratoriya sharoitida ishqalanish va yeyilishga 
sinash.
3. N am una detalni stendda sinash.
4. Detalni mashinaga o ‘rnatib amaliy sharoitda sinash.
Materiallarni ishqalanish va yeyilishga sinash natijalarini bajarila­
digan ish turi, namuna shakli hamda boshqa qo‘shimcha funksiya- 
larga qarab turlicha bo‘ladi.
Materiallarni ishqalanish chizmalari va yeyilishga sinash mashi- 
nalarining turlari 4.4-rasmda keltirilgan har bir model o‘ziga xos sinov 
ishlarini bajarish uchun maxsus qurilmalar (qo‘shimcha chizmalar 
harakatlar, zarb berish va titratish, harorat va muhitni o ‘zgartirish va 
sinash jarayonini avtomatlashtirish kabi) bilan jihozlangan bo'ladi.
M I-1M va SMS-2 mashinalarida material sof va sirpanib duma- 
lanish, moyli va moysiz sirpanib ishqalanishga va yeyilishga sinaladi.

---

4.4-rasm.
Materiallami ishqalanish chizmalari va yeyilishga sinash 
mashinalarining turlari.

---

SKD-1 mashinasida aylanma sirpanishdagi, M PI-1 va M PI-2 
mashlnalarida aylanayotgan silindr sirt bo'ylab sirpanishdagi, M DP-1 
mashinasida aylanayotgan disk yon sirti, MFT-1 da simmetrik yuk- 
langan vtulka yon sirti, MAST-1 da shar-shar, shar-tekislik juftligi 
sirpanishdagi, M ET, IMASh mashinalarida asimetrik yuklangan vtul­
ka yon sirti sirpanishdagi, XCh-B, IMASh mashinalarida konus sirti 
aylanayotgan disk sirtida ilgarilanma harakatdagi, M IRT-1 mashi­
nasida konus sirtli aylanayotgan disklar sirpanishidagi ishqalanish va 
yeyilish tekshiriladi.
1. SMS-2 mashinasi (4.5-rasm) materiallarni siipanishli tebra­
nish, sof tebranish, sof sirpanishdagi ishqalanish va yeyilishga sinash 
uchun mo'ljallangan. Sinaladigan ostki namuna 10 elektro motori 12 
dan ponasimon tasmali uzatma