Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

3 -A M A L IY IS H  
T I S H L I IL A S H M A L A R Y E Y IL IS H T E Z L I G I N I  
H I S O B L A S H
Ishning maqsadi: 
Tishli ishlamalaming yeyilishi tezligini E H M
yordamida hisoblash.
Nazariy qism: Tishli uzatmalarning ponasimon tirqishiga kira- 
digan abraziv donachalar ishqalanish kuchi ta’sirida g ‘ ildirak tishining 
hir-birliri bilan o ‘zaro tutashadigan qismi tomon harakat qiladi.

---

Abraziv donachalar soni ta’sir etuvchi normal kuch tishlaming 
o ‘ zaro tutashadigan qismi yaqinlashuviga mos ravishda oshib boradi, 
buning natijasida ulaming botish darajasiga qarab ishqalanish yuzalari 
elastik yoki plastik deformatsiyaga uchrashi mumkin.
Tishli uzatmalarda mikrokesish protsessi kuzatilmaydi, chunki 
tishlaming ilashadigan joylarida kontakt bosim abraziv donachlar- 
ning siqilishga mustahkamligidan ancha yuqoridir, shuning uchun 
ham donachalar uncha katta chuqurlikka botmasdan b o‘ laklarga 
(yana ham mayda donachalarga) bo‘linib, natijada, o ‘z aktivligini 
yo'qotadi.
Uzatmadagi g ‘ ildiraklar tishlaming ishchi profildagi tish uzunligi 
bilan tish balandligi bo‘yicha joylashgan ikki abraziv donachasi 
orasidagi masofadan hosil bo'lgan yuzaning kattaligi
bu yerda, dur — abraziv donachaning o'rtacha kattaligi; ya, уm -
abraziv donacha va moyning zichliklari; Y e — abraziv donachalaming 
moydagi massa b o‘yicha miqdori.
Tish uzunligi bo‘ yicha bir qator joylashgan abraziv donachalar 
soni.
formula bilan aniqlanadi.
Bu yerda, m — ilashish moduli; i — uzatish soni; 
Z*, Z5/, — 
g ‘ idliraklarning tishlar soni; a — ilashish burchagi.
Yuzani yeyilishiga olib keluvchi sikllar soni.
N p = у/хъ 8a teng.
(3.16)
(3-17)
bunda, L — tish uzunligi
Tishlar orasidagi sirpanish y o ‘li
s  = n m  
sin2
a+4Zsh +
4
- Z sh-s m a )
К
(3.18)

---

Bunda, у/ — g ‘ ildiraklar materiallarini nisbiy uzayish koeffitsi- 
yenti. Yeyilish tezliklari quyidagi formullar bilan hisoblanadi. 
Yetaklovchi tishli g'ildirak uchun:
Г * = 16,67r sha l E \ hy2
mm (i + \)(4HBsh -
) •
j j z l  sin2 a  + 4Z A + 4 - Z sh s b a )  
(3 1 9 )
Yetaklanuvchi tishli g ‘ildirak uchun:
ysh = 16,67Г ,hcrl,E2nkY2
mm (i + Y)(4HBk - e r m)-
У:
Zshsin a + 4 Zsh + 4 - Z sh sin a
(3.20)
H B lnplYaZ k
bunda,  - abraziv donachalar sikilishiga mustahkamligi; e — abra­
ziv donachalaming moydagi o'rtacha miqdori; nsh, nr, g'ildirakni 
burchak tezliklari; Gsh, G* — g ‘ ildirak materiallari va abraziv dona- 
chalarning mustahkamligi o ‘ rtasidagi boshlanishi hisobga oluvchi 
koeffitsiyent:
_ -\/4crm • HBshk - «г,
r
_ v _ m -------- -----------
*_ + 4 _ ? т _
(3-2 i)
HBsKk 
i HBsKk
Tishli g ‘ ildiraklami yeyilish tezligini hisoblash uchun kerakli qiy- 
matlar 3.5-jadvalda kiritilgan.
Yeyilish tezligini (3.19), (3.20)-formulalar b o‘ yicha hisoblangan 
qiymatlari 4-laboratoriya ishi natijasi solishtiriladi va nisbiy xato 
aniqlanadi:
(3.22)
/
s h ,k (e )
Bunda, sh, k(x) sh, k(e) - yeyilish tezligini hisoblangan va eksperi- 
mental qiymatlari.