Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

MUSTAQIL TAʼLIM UCHUN MAVZULAR 
1. Kamondan otish texnikasining umumiy tushunchasi. 
2. kamondan oʻq otish holatidagi xatolar. 
3. Kamonchilarning maxsus jismoniy tayyorgarligi xususiyatlari. 
4. Nishonga otishda qoʻllaniladigan kamonni ushlash usullari. 
5. Tayyorgarlik tamoyillari. 
6. Kamonchining ruhiy holati va xatti-harakatlarini simptomatik boshqarish va 
oʻzini oʻzi boshqarish. 
7. Musobaqalarga ruhiy tayyorgarlik koʻrish. 
VI. KAMONDAN OTISH TAKTIKASI ASOSLARI. 
Kamondan otish boʻyicha taktik mashgʻulotlar deganda, ularni amalga 
oshirishning barcha xilma-xil usullaridan samarali foydalanish va kamonchining oʻq 
otish qobiliyatini shakllantirish, musobaqa jarayonida vaziyatning oʻzgarishiga qarab, 
mashqlarni tanlash va amalga oshirish qobiliyatini rivojlantirish imkonini beradigan 
maxsus taktik bilim va koʻnikmalarni oʻzlashtirishning maqsadli jarayoni tushuniladi.
Taktik mashgʻulotning maqsadi kamonchilarda taktik fikrlashni rivojlantirish, 
muayyan musobaqa sharoitida ularni toʻgʻri tanlash va qoʻllash, zarur harakatlar va 
usullarni oʻrgatishdan iborat boʻlib, ularning individual xususiyatlarini hisobga olgan 
holda otish jarayonini malakali tashkil etish imkonini beradi. 
VI.1.
 
Kamondan otish taktikasining umumiy tushunchasi.
 
1. Taktik fikrlashni shakllantirish va takomillashtirish. 
2. Yakka otish, seriyali otish hamda umumiy mashqlarni bajarish uchun taktika 
modellarini ishlab chiqish. 

---

121 
3. Kamonchilarning taktik-texnik mahoratini oshirishga qaratilgan oʻquv 
mashgʻulotlarining mazmunini aniqlash.
Taktik fikrlash deganda sportchining sport faoliyati jarayonida yuzaga 
keladigan, masʼuliyatli musobaqalar va intensiv mashgʻulotlar paytida tez-tez yuzaga 
keladigan ekstremal holatlar bilan ajralib turadigan hamda bevosita aniq taktik 
muammolarni hal qilishga qaratilgan fikrlash tushuniladi. Bu harakat motorik 
harakatlar bilan birgalikda amalga oshiriladi, musobaqaning muayyan holatini idrok 
etish bilan bevosita bogʻliq boʻlib, koʻpincha vaqt bosimi, jiddiy jismoniy va ruhiy 
stress sharoitida sodir boʻladi va kutilgan ehtimollik darajasini hisobga olgan holda 
amalga oshiriladi.
Taktik mahorat sportchining vaziyatdagi oʻzgarishlarni tez va toʻgʻri baholay 
olishi, shunga muvofiq oʻzining taktik rejalarini tuzishi va ularni eng samarali tarzda 
amalga oshirish qobiliyati bilan belgilanadi.
Taktik fikrlash bir qator xususiyatlar bilan tavsiflanadi: fikrlashning vizual, 
samarali va situatsion xarakteri, tezkorlik va moslashuvchanlik, maqsadga muvofiqlik, 
mustaqillik, chuqurlik, kenglik va tanqidiy fikrlash.
Taktik fikrlash harakatlarni bosqichma-bosqichlik tamoyiliga koʻra oʻrgatish 
jarayonida shakllanadi: avval elementar harakatlar oʻrganiladi, soʻngra yaxlit texnika, 
soʻngra usullarning kombinatsiyasi. Avvaliga engil taktik harakatlar va 
kombinatsiyalangan holda oʻrganiladi, keyin shartlar asta-sekin qiyinlashadi va oxirida 
musobaqa talablariga yaqinroq boʻlgan shartlar modellashtiriladi.
Kamonchilarning taktik fikrlashini yaxshilash uchun quyidagi tadbirlardan 
foydalanish mumkin: 
1.
Shamolli va yomgʻirli ob-havoda otish paytida, moʻljallash qurilmasiga 
tuzatish kiritish oʻrniga, nishonga olishni koʻchirish (moʻljal maydonini oʻzgartirish) 
bilan otish.
2. Shamolli yoki yomgʻirli havoda masofadan otish paytida, murabbiyning 
ishorasi bilan, moʻljallarga tuzatish kiritishni toʻxtatish va nishonni koʻchirib otishni 
davom eting.

---

122 
3. Oʻq otuvchi bilan kelishuvlarga asosan (otish vaqtida) murabbiy otuvchiga 
maʼlum qilmasdan, nishonga olish qurilmasiga oʻzgartirishlar kiritadi va sportchining 
nishonga olishni toʻgʻrilash uchun zarur harakatlarni bajarishga sarflagan vaqtini qayd 
etadi.
4. Otish jarayonida murabbiy otishma seriyasini bajarish uchun ajratilgan vaqt 
miqdorini oʻzgartiradi (3 va 6 oʻq). 
5. Otishning alohida bosqichlarining davomiyligini oʻzgartirish bilan otish. 
6. Otish vaqtida murabbiyning ishorasi bilan otuvchi jihozning istalgan 
komponentini yoki qurolning moddiy qismini almashtirishi va almashtirilgan 
komponentni tuzatish hamda sozlash vaqtida otishni davom ettirishi kerak.
7. Yoritishni oʻzgartirish va tovush shovqinlarini kiritish sharoitida bellashuvni 
oʻtkazish. 
8. Murabbiy tomondan belgilangan koʻrsatmalar asosan otishning yakka yoki 
ketma-ket va hokazo. 
9. Hakamlikning ayrim salbiy harakatlarini, otishma ketma — ketlik oʻrtasidagi 
vaqt oraligʻi sunʼiy ravishda oshirilgan yoki qisqartirilgan holda nazorat otishmalarini 
oʻtkazishni joriy etish. 
10. Sportchilar uchun muhim boʻlgan tomoshabinlarni taklif qilish bilan 
musobaqa muhitini yaratish. 
11. Mashgʻulotlar, musobaqa va nazorat otishmalardan soʻng otuvchilarning 
taktik harakatlarini tahlil qilish. 
12. Sportchining kundaligini yuritish va hokazo. 
Kamonchilarning taktik tayyorgarligi ularning taktik qobiliyatlarini keng 
psixologik asosda rivojlantirish va takomillashtirishni hisobga olgan holda amalga 
oshirilishi kerak. 
Taktik tayyorgarlikning ikkinchi vazifasi ham kamonchilarning taktik 
tafakkurini shakllantirish, taktik va texnik mahoratini oshirishga qaratilgan. 

---

123 
Kamonchining taktik harakatlarini rejalashtirish va otishning taktik rejasini 
amalga oshirish bilan bogʻliq ushbu muammoni hal qilish uchun taktika masalalarini 
batafsilroq koʻrib chiqish kerak. 
Sportda taktika gʻalaba uchun yoki sportchi oldiga qoʻyilgan vazifalarni hal 
qilish uchun kurash vositalari, usullari va shakllari yigʻindisi sifatida qaraladi. 
Sport taktikasi vositalari — bu sportning ushbu turida qoʻllaniladigan barcha 
texnik usullar (tayyorgarlik, ushlash, kamonni tortish, nishonga olish, nafas olishni 
boshqarish). 
Shakllar texnik usullarning eng samarali amalga oshirilishini ifodalaydi 
(berilgan otishma variantlari uchun eng samarali tayyorgarlik, ushlash va boshqalar). 
Shakllar taktik harakatlarning tashqi koʻrinishini anglaydi (musobaqa paytida xatti-
harakatlari va boshqalar qanday qilib, qanday tarzda, umuman otishning individual 
bosqichlarining vaqtinchalik xususiyatlari bilan, bu aniq vaziyatga, barcha otishning 
xususiyatlariga, eng oqilona variantlarga qarab amalga oshiriladi.). 
Kamondan otish taktikasini ishlab chiqishda ushbu sportning quyidagi 
xususiyatlarini hisobga olish kerak: raqib bilan toʻgʻridan-toʻgʻri aloqaning yoʻqligi 
(bilvosita aloqa), kichik amplituda bilan murakkab muvofiqlashtirish harakatlarini 
takroriy bajarish va muhim harakatlarni rivojlantirish, nozik mushaklar 
muvofiqlashtirish bilan; tabiatan monoton boʻlgan ish bilan birga mashgʻulotlar va 
musobaqalarning nisbatan uzoq davom etishi (6 kungacha); bajarilgan harakatlar va 
aqliy operatsiyalarga diqqatni yuqori darajada jamlash; jiddiy ruhiy stress, juda tez-tez 
musobaqalar va qiyin meteorologik sharoitlarda mashgʻulotlar.