Qadimgi geretsiyada bilimning aloqa bo'lganga aylanishi. Reja: Kirish

Gnosis: Qadimgi Geretsiyaning alohida bilim birligi

Qadimgi Geretsiyada bilimning alohida mavjudotga aylanishining o'ziga xos ko'rinishlaridan biri gnoz tushunchasidir. "Gnosis" atamasi an'anaviy tushunishdan ustun turadigan va unga ega bo'lganlarga najot va'da qiladigan maxsus bilim shaklini anglatadi. Bu gnoz tushunchasi turli qadimgi diniy va falsafiy tizimlarda paydo bo'lgan, masalan, eramizning II-IV asrlarida gullab-yashnagan gnostitsizm. Gnostiklar shaxsiy vahiy va sezgi orqali yashirin haqiqatlarni qo'lga kiritish orqali ilohiylikni chuqurroq tushunishga intilishdi. Gnosis ilohiy manbadan kelib chiqqan, uni oddiy insoniy bilimlardan ajratib turadigan alohida turdagi bilim sifatida qaralgan. Gnostiklar bu imtiyozli bilim ularga moddiy dunyodan va u bilan bog'liq tuzoqlardan xalos bo'lishga imkon beradi, natijada ma'naviy ma'rifat va ilohiy bilan birlashishga olib keladi, deb ishonishgan. Shunday qilib, gnosis qadimgi Geretsiyada alohida mavjudotga aylangan bilim tushunchasini misol qilib, insoniy cheklovlardan oshib ketish va tushunishning yuqori sohasiga kirish istagini ta'kidlaydi. A. Gnosisning ta’rifi va kelib chiqishi Yunoncha “bilim” deb tarjima qilingan “Gnosis” qadimgi dunyoda paydo bo‘lgan murakkab e’tiqodlar, amaliyotlar va ta’limotlarni bildiradi . U turli diniy va falsafiy an'analar doirasida, xususan, ellinistik davrda va ilk nasroniylik harakatida paydo bo'lgan. Gnosisning kelib chiqishini yunon falsafasi, Misr tasavvuf va yahudiy donolik anʼanalari kabi turli madaniy va intellektual anʼanalarning uygʻunlashuvi va sinkretizmidan kuzatish mumkin. Bu an'anaviy bilim shakllaridan tubdan voz kechishni anglatadi, chunki u to'g'ridan-to'g'ri tajribaviy bilim va shaxsiy vahiyni najot yoki ma'rifatga erishish vositasi sifatida ta'kidlaydi. Gnosis ma'naviyatga individualistik va mistik yondashuvni taklif qilib, o'rnatilgan hokimiyat va pravoslavlarga qarshi chiqdi. Bilimning bu muqobil shakli gnostik nasroniylar va manixiylar kabi ko'plab Geretsiyachi oqimlar va sektalarga asos solgan bo'lib, ular bilimni o'sha davrning o'rnatilgan diniy va falsafiy an'analaridan ajralib turadigan alohida mavjudotga aylantirishga intilgan. B. Qadimgi Geretsiya bilan bog'liqlik Qadimgi Geretsiyada bilimning alohida mavjudotga aylanishini o'rganar ekanmiz , bu Geretsiyachi e'tiqod tizimlari va ularning o'tmishdoshlari o'rtasida sezilarli bog'liqlik mavjudligini kuzatish mumkin. Qadimgi Geretsiyalarga ko'pincha ellinistik davrda paydo bo'lgan diniy va falsafiy oqim - gnostitsizm elementlari kiradi. Gnostitsizm ezoterik bilim va yashirin donolikka ega bo'lish orqali najotni ta'kidladi. Xuddi shunday, antik davrda ko'plab Geretsiyachi guruhlar o'rnatilgan diniy dogmalarga qarshi chiqishga va najotning muqobil yo'llarini taklif qilishga intilishgan. Yashirin bilimlarga ega bo'lish yoki maxsus tushunchalarga ega bo'lish orqali bu Geretsiyachi sektalar o'zlarini asosiy diniy muassasalardan ajratib qo'yishga harakat qilishdi. Gnostitsizm bilan bog'liqlik qadimgi Geretsiyalarda mavjud bo'lgan radikal va buzg'unchi elementlarning tarixiy davomiyligini ta'kidlaydi, chunki ular bilimning an'anaviy shakllarini qayta qurish va diniy matnlar va ta'limotlarni qayta talqin qilishni maqsad qilgan. Ushbu bog'liqlikni tushunish ushbu qadimiy Geretsiyachi harakatlar o'z jamiyatlarida bilimlarni o'zgartirish va diversifikatsiya qilishga qanday hissa qo'shganligi haqida qimmatli tushunchalarni beradi. C. Gnostik bilimlarning xususiyatlari Bundan tashqari, gnostik bilim o'zining yashirin va eksklyuzivligi bilan ajralib turadi. Gnostiklar bilimga faqat tanlanganlargina ega bo'lib, o'z jamiyatida elitizm hissi paydo bo'lishiga ishonishdi. Ular hamma erisha oladigan umuminsoniy haqiqat tushunchasini rad etdilar, aksincha, najotga faqat o'zlarining maxsus bilim shakli orqali erishish mumkinligini ta'kidladilar. Bu eksklyuziv bilim ko'pincha o'rnatilgan diniy muassasalar yoki matnlar orqali emas, balki mistik tajribalar va shaxsiy vahiylar orqali olingan. Bundan tashqari, gnostik bilimlar tabiatan ozod qiluvchi va o'zgartiruvchi sifatida ko'rilgan. U odamlarni moddiy dunyoning cheklovlaridan va demiurj ta'siridan ozod qilish qudratiga ega ekanligiga ishonishgan va natijada ularga yuqori, ilohiy olam bilan bog'lanish imkonini beradi. Gnostik bilimning bu o'zgaruvchan jihati najot tushunchasi bilan chambarchas bog'liq edi, chunki odamlar nomukammal va nuqsonli dunyodan qochishga va ilohiy bilan birlashishga intilishdi. Qadimgi Geretsiyachilikda bilimning alohida mavjudotga aylanishini gnostitsizm falsafiy ta'limoti orqali ko'rish mumkin. Gnostitsizm eramizning I va II asrlarida voqelik va ilohiylik haqidagi yashirin bilimlarni ochishga intilgan mistik e'tiqod tizimi sifatida paydo bo'lgan. Gnosis deb nomlanuvchi bu bilim najotga erishish uchun zarur deb hisoblangan va an'anaviy diniy muassasalarda mavjud bo'lgan bilimlarga qaraganda alohida va ustun bilim shakli sifatida ko'rilgan. Gnostisizmda bilim diniy hokimiyat yoki Muqaddas Bitiklar doirasi bilan chegaralanib qolmagan, aksincha shaxsiy vahiy va bevosita tajriba orqali erishish mumkin edi. Shaxsiy ma'rifatga e'tibor va an'anaviy diniy ierarxiyalarni rad etish gnostitsizmni o'sha davrning asosiy diniy e'tiqod tizimlaridan ajratib turadi. Gnostitsizmdagi bilimning alohida mavjudotga aylanishi o'rnatilgan diniy muassasalardan uzoqlashishni va shaxsiy tushunish va izlanish imtiyozlarini anglatadi.

4.