Qadimgi yunoniston, rim va rusda jismoniy tarbiya

QADIMGI STADION 
Urug‘chilik to‘zumi harabolalarida taraqqiy etgan yunon quldorlik davlatlari harbiy jahatdan uyushgan 
polislar (shaharlar) xarakteriga ega edi. Davlatlarning bunday xarakterga ega bo‘lishi qullarni qurolli kuch 
yordamida itjoat go‘yolikda saqlash ixtiyojidan kelib chiqqan edi. O‘sha vaqtlarda harbiy tayyorgarlik darajasi 
bilan belgilanar edi. Shuning uchun yunon harbiy-quldorlik poilslarida quldorlarni jismoniy jihatidan 
madaniyatlashga katta e’tibor berilar edi. Erkin bo‘lib tug‘ilgan har bir erkak quldor harbiy xizmatni o‘tash 
majbur edi. Armiya faqat quldorlardan tarkib topib, ular eng muhim qurollaridan biriga aylanar edi. Shuning 
uchun harbiy tayyorgarlik masalalari va u bilan bog‘liq bo‘lgan quldorlarni jismoniy jihatidan madaniyatlash 
masalasi bu davlatlarning diqqat markazida turar edi.
Turli davlatlarda bo‘lajak jangchilarni tayyorlash maxsus madaniyat sistemalari yaratila boshlanadi. Bu 
sistemalar asosini jismoniy madaniyat tashkil etar edi. Sparta va Afrinida vujudga kelgan madaniyat sistemalari 
eng xarakterli sistemalardan edi. Bu davlatlarning o‘ziga xos ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy hayoti o‘ziga xos 
madaniyat sistemasining vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. 
SPARTA SISTEMASI 
Sparta davlati- Doriyliklarning Lakoniyani bosib olish natijasida eramizdan avvalgi IX asrning 
o‘rtalarida vujudga kelgan. Sparta davlati dastlab harbiy jihatdan uyushgan urug‘chilik ittifoqi xarakterga ega 
edi. Sparta bu ittifoqning ko‘pgina xususiyatlarini deyarli butun tarixi davomida saqlab kelgan. Bosib olingan 
mahalliy aholi bosqinchilar-doriyliklar tamonidan juda qattiq ekspluatsiya qilish ob’ektiga aylanadi. Mahalliy 
aholi bosqichlarini barcha qishloq xo‘jaligi va hunarmandchilik maxsulotlari bilan ta’minlashga majbur edi; 
harbiy jamoalarga uyushgan bosqichlarning o‘zlari esa faqat harbiy ish bilan band edilar. O‘z zamonlariga 
qarshi tez-tez qo‘zg‘olon ko‘tarib turadigan pedonomlar va iloatlar ommasi ustidan hokimlikni qo‘llab-
quvvatlash zarurligi spartaliklarni doim jangovar holatda turishga majbur qiladi va jamoaning shunga muvofiq 
harbiy lagerv uyushmasining yuzagi kelishiga sabab bo‘ladi. Spartaning .20 yoshidan 60 yoshigacha bo‘lgan 
har bir fuqarosi arimya safida bular, buning ustiga ko‘p vaqtning oilasidan o‘zoqda, har kuni biror ma’lum 
bo‘linmaning jangchilari yig‘iladigan jamoat oshxonalarida (sissitiyalarda) o’tkazishiga majbur bular edi. 
Harbiylar lagerv hayoti shariotlarida o‘ziga xos madaniyat sistemasi ham rivojlanib borar edi.