Qadimgi yunonistonda davlat va huquq 1

Sparta davlatining tashkil topishidagi muhim xususiyatlardan biri shunday ediki, bu jarayon spartaliklar tomonidan o^vzga xalqlarn-ing yerlarini bosib olish natijasida ancha tezlashdi. Urug chilik tuzu-miga ma'lum bo'lgan "alohida zo'rlik" talab qilindi. "Buning natijasida tub xalqni cheklanmagan tarzda ezish va bostirib turishni amalga oshiruvchi kuchli davlat hokimiyati bilan mulk egaligi shakllariga, oilaga, davlatga hamda jamiyatning tashkiliy shakliga kuchli ta'sir etgan ibtidoiy jamoa tu-zumi elementlarining "ziga xos qo'shilishi vujudga keladi"⁴" - deb yozgan edi taniqli rus olimi Z.M.Cherailovskiy ushbu jarayonga to'g'ri baho berib. Bu esa Sparta ijtimoiy va davlat tuzumining o'ziga xos xususiyatini tashkil qiladi.
Sparlaning bu davrdagi ijtimoiy va siyosiy luzumi afsonaviy qonun-shunos Likurg tomonidan yozilgan "retra"larda mustahkamlangan. Likurg tarixiy shaxs sifatida mavjud boimagan, Lining islohot o4kazgan vaqti ham aniq o'rnatilrnagan. "Retra"larni ko^vpchilik railoddan avvalgi V11I-VII asrlarda paydo bo^vlgan deb hisoblaydi, "likurg tuzumi"ni esa miloddan avvalgi VII asrning oxiri - VI asrning boshida batamora tashkil topgan, deydi. Retralar ikkita asosiy vazifa: birinchidan, spartaliklar o⁴rtasidagi mulkiy farqlarni ushlab turish bilan ularning birligini ta'minlash, ikkinchi-dan, ularning (spartaliklarning) bo^sysundrrilgan aholi ustidan birgalikdagi hukmronlik tashkilotini yaratish vazifalarini hal etishga harakat qilgan. Iitimoiv Spartada ibtidoiy jamoa munosabatlarining muhim
tuzum qoldiqlari saqlanib qolgan o^ziga xos sinfiy quldorlik jami-yati tashkil topgan. Bu yerda istilochilar mahalliy aholiga nisbatan ancha karri bo^vlganligi va ular hali urugMoshlik tuzumining buzi -lish bosqichida turganliklari sababli hukmronligi o'ziga xos bir tarzda bo^vlgan. Mahalliy aholi o'z manzilida qolganu, ammo kelgindilar uchun ishlashi lozim boigan. Ammo tub aholining hayoti qullarning hayoticha ham qadrlanmagan, chunki qullarni o^vzlarining xususiy mulki deb hisob-lovchi quldorlar ularning hayotidan ma'lum darajada manfaatdor bo^vlganlar, biroq mahalliy aholiga kelganda, aksincha, ular sonining ko^vpaymasligi kelgindilar uchun foydali edi.