Qalqonsimon bez

Birinchi bosqich o’z navbatida bir necha fazani o’z ichiga oladi.
Birinchi faza. Bu fazada gormonlar sintezi uchun asos qilib
olinadigan xom ashyo qondan tireotcitlarga o’tadi. Bunday moddalarga aminoknslotalar, monosaxaridlar, yog’ kislotalari, mineral tuzlar va yodidlar kiradi.
Ikkinchi faza. Tireoglobulin tarkibiga kiruvchi oqsil mole-kulasini sintez qilish fazasi. Hujayralarga kirgan' amynokis-lotalardan (tirozin aminokislotasi) endoplazmatik to’r membra-nalarida oqsil molekulasi sintez qilinadi.
Uchinchi faza. Bu fazada sintez qilingan oqsil molekulasig’a karbonsuvli qism birikadi. Bu qism tireotcit hujayralar plas^: tinkasimon kompleksida monosaxarilardan sintez qilinadi. SHunday qilib, murakkab karbonsuvli oqsil tabiatga ega bo’lgyan tireoglobulin molekulasi vujudga keladi.
To’rtinchi faza. Bunda tireoglobulinga yod atomlari birikti-riladi. Hujayraga kirgan yodid oksidlanib, undan yod atomlari ajraladi va tnreoglobulin oqsil molekulasi tarkibidagi har bir tirozin aminokislotasiga 1 yoki 2 tadan yod atomi birinadi. Bu protcess tireotcit hujayralarning plastinkasimon kompleks zonasida borib, sekretor granulalar hosil bo’lishi bilan yakun-lanadi.
Beshinchi faza. Bu fazada sekretor material-merokrin sek-retciya yo’li bilan follikul bo’shlig’iga - kolloidga chiqariladi.
Ikkinchi bosqich uchta etapdan iboratdir. 1. Qolloid moddaning tireotcitlar tomonidan qayta so’rilishi - reabSvrb-tciya. 2. Tireglobulinning parchalanishi - proteoliz. 3. So’nggi etapda hosil bo’lgan tiroksin va triyodtironin gormonlar tconga chiqariladi.
Gormonning qayta qonga chiqarilishi quyidagicha yuz beradi. Bo’shliqdagi kolloid modda tireotcit hujayralarning fermeit-lari ta’sirida suyuqlanadi va shu hujayralarga (tireotcitlarga) pinotcitoz yo’li bilan qayta so’riladi. Reabsorbtciya qilingan ti-reoglobulin hujayra lizosomalarida proteolitik fermentlar ta’sirida parchalanadi. Parchalanish natijasida monoyodtirozin va diyodtirozinlar ajralib chiqadi. Monoyodtkrozin vz diyod-
tirozinlarning birikishi natijasida qalqonsimon bezning ak-tiv gormonlari tiroksin (tetrayod^ironin va triyodtironinlar) hosil bo’ladi. Ular hujayralarning bazal tomoni orqali qonga chiqariladi. Parchalanish natijasida hosil bo’lgan b;>shqa mod-dalar tireoglobulin sintez qilinishida qayta ishlatiladi.
Triyodtironin tiroksinga nisbatan kuchliroq ta’sir etish xususiyatiga ega. Bulardan tashqari, monoyodtirozin va diyoti-rozin gormonlari ishlab chiqariladi, lekin ular qonda juda oz miqdorda bo’ladi. Qalqonsimon bez gormonlari organizmda umu-miy modda almashinish jarayonlarini boshqarish bilan birga, o’sish jarayoniga, organlar regeneratciyasiga, oqsil, karbonsuvlar almashinuvi kabi protcesslarga stimullovchi ta’sir ko’rsatadi. Parafollikulyar K-hujayralarda ishlanadigan tireokal’tcitonin gormoni qonda kal’tciy miqdorini kamaytirish xususiyatiga ega.