Qaraqalpaq fol`klori

3. Ertektegi syujet quriw, obraz do`retiw ma`selesi.
Xaliq erteklerinin` syujetlik mazmuni, ideyasi, xaliqtin` qorqinishli dushpanlarinan o`zlerin qorg`aw ha`m jaqsi turmis keshiriwdegi tilekleri menen ushlasqan. Onda adamlardin` tirishilik ushin mashqalalari` klassliq ten`sizlik, jaqsiliq penen jamanliq, aqilli menen aqilsiz, bay menen jarli, a`dillik penen a`dilsizlik bir-birine qarama-qarsi qoyiladi.
Erteklerdegi tiykarg`i syujetlik waqiyalar adam o`mirin adamnin` ta`biyat penen gu`resin hadal miynettin` arqasinda erisken tabislarin su`wretleydi.
Ertektegi obrazlar oni payda etken xaliqtin` qiyalinan do`regen. Birewden-birewge o`tip ertektegi obrazlar ku`sheyip bara beredi. Ondag`i obrazlar ertekshinin` tilinen aytiladi. Ma`selen, haywanatlarg`a baylanisli do`regen erteklerde basli obraz haywanatlar du`n`yasi. Al, qiyaliy erteklerde bolsa, da`w-peri, jinjipir, jalmawiz kempir, siyqirshi obrazlari ertektin` tiykarin quraydi.

4. Erteklerdin` u`yreniliwi ha`m a`hmiyeti

Tu`rk tilles xaliqlardin` ertekleri tek awizeki formada emes, al jazba esteliklerde de saqlang`an.Xaliq arasinan erteklerdi jiynaw, fol`klorliq u`lgilerdi jiynaw menen ten` qatar baslandi.
qur0-rq jillari elimizde ilimiy ekspeditsiya ju`rgizgen oris ilimpazlari Muravin ha`m Gladishevlar qaraqalpaqlardin` fol`klorliq do`retpelerin jiynadi. Son` Richkovta bir qansha ertek ha`m legendalar jazip aldi. Oris a`debiyatshisi N.Karamzin bolsa qaraqalpaqlar arasinan «hayallar patshalig`i haqqinda ertek»ti jazip alip, bastirip shig`ardi.
A.Rossikova To`rtku`l qalasinan jazip alg`an bir qansha erteklerdi oris tilinde baspadan shig`ardi. A.L.Kun bolsa Qon`irat ha`m Shimbay qalalarinin` du`ziliwi haqqinda qaraqalpaqlardin` an`iz erteklerin «Kul`turniy oazis Xivinskogo xanstva» degen miynetinde ja`riyaladi.
XIX a`sir aqiri XX a`sir baslarinda fol`klorist, etnograf Abubakir Divaevtin` jiynap bastirg`an materiallarinin` ishinde xaliq ertekleri de bar edi.
Qaraqalpaq erteklerin o`z aldina jiynaw qow0-e0 jillari ilimpaz Baskakov ta`repinen iske asirildi. C.Ma`jiytov qowt-jili shig`arg`an a`debiyat xrestomatiyasinda xaliq erteklerinin` u`lgilerin berdi.
qoe0-r0 jillari A.Begimov, O.Kojurov, Q.Ayimbetov, a`.Ta`jimuratov ta`repinen bir qansha ertekler jiynaldi. N.Japaqov penen A.Shamuratov qorq jili qaraqalpaq erteklerinin` kishigirim toplamlarin bastirip shig`ardi.
qorq jili qaraqalpaq erteklerinin` birinshi tomi toliqtirilip baspadan shiqti. Ekinshi kitabi Q.Ayimbetov, G.Esemuratov, A.Karimov avtorlig`inda «Qaraqalpaq ertekleri» degen at penen qoty jili jariq ko`rdi. Usi jili I.Mayorov, Volkovlar ta`repinen qaraqalpaq ertekleri q-ret rus tilinde baspadan shiqti. Ekinshi ma`rtk Sheverdin awdarmasinda ertekler «Dikovina Amu» degen at penen basilip shiqti. Al, qoyt jili
Q.Ma`mbetnazarov qaraqalpaq erteklerinin` jan`a toplamin baspadan shig`ardi.
Qaraqalpaq ertekleri shet tillerine de awdarma islenip, Stanislav Kalyujinskiy qort jili polyak tiline awdardi, al qoiw jili germaniyali ilimpaz Karl Rayxl` xaliq erteklerin nemets tiline awdarip, qoit jili kitapsha etip shig`aradi.
Qaraqalpaq xaliq ertekleri o`zinin` atqaratug`in xizmeti menen xaliq arasinda itibarg`a aling`an, mazmuni haqiyqiy ta`rbiyaliq a`hmiyetke iye shig`arma.