Qaraqalpaq fol`klori

Fol`klor ha`m tariyx, xaliq filosofiyasi, fol`klor ha`m pedagogika, xaliq do`retpelerinin` a`debiyat penen baylanisi.
Qaraqalpaq fol`klori bir a`sirdin` g`ana jemisi emes, al onin` pu`tkil tariyxi menen birge jasap, awizdan-awiza, atadan balag`a o`tip, miyras bolip kiyatirg`an do`retpeler.
Fol`klordin` o`zi birden ha`m bir waqitta payda bolmay, folklordin` tuwiliwi ha`m o`sip rawajlaniwi ha`r bir xaliqtin` o`miri, basip o`tken turmis jollari menen baylanisli halda do`reydi.
Fol`klor a`debiyattan go`re xaliqtin` u`rp-a`det da`stu`rlerine, uliwma etnografiyasi menen tig`iz baylanisip keledi. Sonin` menen birge bunda xaliq tariyxin o`zinshe tu`sindiriw, filosofiyaliq oylardi o`zinshe juwmaqlastiriw, pedagogikaliq printsiplerdi o`zinshe bayanlaw bar.
Qaraqalpaq fol`klorinin` tu`p sag`asi erterekten baslanadi. Buni biz fol`klorliq do`retpelerdi oqip otirip an`laymiz.
Qaraqalpaq xalqinin` awizeki poetikaliq do`retpesi bay xaliq ekenligin belgili qazaq ilimpazi Sh.wa`liyxanovtin`` «Qaraqalpaqlar sahradag`i birinshi shayirlar ha`m qosiqshilar bolip esaplanadi» degen so`zlerinen bilemiz.
Xaliq awizeki do`retpeleri xaliq tariyxi menen tutas bolip, bul shig`armalarda xaliqliq ruwxi, tu`sinigi, u`rp-a`detleri, minez-qulqi, turmis tirishiliginin` ko`rinisleri beriledi. Olar xaliqtin` o`tkendegi tariyxin, etnografiyasin u`yreniw ushin da artiqmash bahali material ha`m ruwxiy g`a`ziynelerdin` biri.
Fol`klordin` filosofiyaliq ta`repine na`zer awdarg`animizda, ha`r bir fol`klorliq do`retpe teren` filosofiyaliq ug`imdi bildiredi. Awizdan-awizg`a o`tip ju`rgen shig`armalarg`a xaliq o`zinin` u`lesin qosadi. Ma`selen, bir ertekti esitken adam ekinshi birewge bir qansha o`zgerisler menen aytip jetkeriwi mu`mkin. ha`r bir fol`klorliq shig`armalarg`a bir neshshe adamlardin` oy-pikirlerin qosiwlari bilinbegen halda qosilip fol`klorliq ko`rkem do`retpe payda boladi. Son`in ala bul do`retpe xaliq ta`repinen ko`p tilge alinip, pisip jetilisip bara beredi.
Qaysi awizeki do`retpeni alip qarasaqta, ol jaqsiliq penen tamamlanadi. Ma`selen` ertek, da`stanlar.
ha`mme waqit jaqsiliqqa umtiliw, baxitli jasawdi murat-maqsetine jetiwdi a`rman etiw bul xaliqtin` ko`p a`sirlik arziw a`rmanlari, o`tinish-tilekleri.