Qaraqalpaq fol`klori

N.Da`wqaraev klassifikatsiyasi




2. Ilimpaz Q.Maqsetov qaraqalpaq fol`klorlarina ilimiy ko`z-qarastan talqi jasap, oni u`lken eki tarawg`a` poeziya ha`m proza tarawina bo`ledi.
Poeziya ha`m proza tarawin mayda janrlarg`a bo`liwdi an`satlastiriw maqsetinde olardi lirikaliq ha`m epikaliq janr dep ekige bo`lip aladi.

1. 
   Lirikaliq janrg`a` qosiqlar, aytimlar, aytislar, naqil-maqallar, jumbaqlar, jan`iltpashlar.
   
2. 
   Epikaliq janrg`a` da`stanlar, ertekler, tolg`awlar, an`izlar, ra`wiyatlar, anekdotlar, sheshenlik so`zler kiredi.
   

Q.Maqsetov bul klassifikatsiyalang`an janrlardin` ha`r qaysisin o`z aldina bir neshshe toparlarg`a bo`lip u`yrengen. Ma`selen, qosiqlar janrin tematikaliq jaqtan q) muhabbat qosiqlari w) da`stu`r qosiqlari (ma`wsimge baylanisli, betashar, ha`wjar, joqlaw) e) balalar qosiqlari (tu`lkishek, ayqulash) r) besik jiri t) tuwg`an jer haqqinda qosiqlar y) aqil-na`siyat qosiqlari u) yumor-satiraliq qosiqlar i) arnaw qosiqlari o) tematikasi boyinsha ha`r tu`rli bolg`an ha`zirgi da`wir qosiqlari. Qosiqlardi tematikaliq jaqtan basqa da tu`rlerge bo`liw mu`mkin.
Qaraqalpaq fol`klorinin` en` iri janri bolg`an da`stanlardi sha`rtli tu`rde kishkene janrlarg`a bo`liwge boladi.
q) qaharmanliq da`stanlar (Alpamis, Qoblan, Qiriq qiz)
w) ashiqliq yaki liro-epikaliq da`stanlar (“a`rip ashiq, Sayatxan-hamra)
e) sotsialliq turmis ma`selelerin so`z etetug`in da`stanlar (Sha`r`yar, Shiyrin-Sheker) r) Tariyxiy da`stanlar
Biz joqarida qaraqalpaq fol`klorin klassifikatsiyalawdin` u`lgilerin ha`m ilimpazlardin` ilimiy tallawlari menen tanistiq..
Solay etip, fol`klordi klassifikatsiyalawda birinshi gezekte onin` ideyaliq ha`m ko`rkemlik o`zgeshelikleri arqali, a`sirler boyi qa`liplesken da`stu`riy formalar arqali ko`tergen ma`selelerdin` birligi, atqariliw ayriqshalig`i esapqa alinadi da fol`klorliq do`retpeler bir-birinen mazmuni ha`m ko`rkemlik o`zgesheligi, atqariliwi menen pariqlanadi.