Qaraqalpaq fol`klori

Q.Maqsetov klassifikatsiyasi

IV. TEMA: Qaraqalpaq xaliq qosiqlari.

Jobasi`

1. 
   Qosiqtin` aniqlamasi. Xaliq qosiqlarinin` payda boliwi o`zgeshelikleri
   
2. 
   Qaraqalpaq xaliq qosiqlarinin` tematikasi
   
3. 
   Xaliq qosiqlarinin` xaliq turmisinda tutqan orni ha`m a`hmiyeti haqqinda.
   

Paydalanilg`an a`debiyatlar`

1. 
   Axmetov S., Sultanov K. a`debiyattaniw No`kis` «Qaraqalpaqstan»-iu, qye-yr-betler.
   
2. 
   Da`wqaraev N. Shig`armalarinin` toliq jiynag`i II tom, No`kis-uu, qwi-qrq-betler.
   
3. 
   Maqsetov Q., Ta`jimuratov a`. Qaraqalpaq fol`klori. No`kis-uo, ur-q0i-betler.
   
4. 
   Ayimbetov Q. Xaliq danalig`i, No`kis-uo, q0-wt-betler.
   
5. 
   Maqsetov Q. Qaraqalpaq xalqinin` ko`rkem awizeki do`retpeleri No`kis-oy, ut-or-betler.
   
6. 
   Axmetov S., Esenov J., Ja`rimbetov Q. a`debiyattaniw atamalarinin` orissha - qaraqalpaqsha tu`sindirme so`zligi No`kis-or.
   

1. Qosiq haqqinda tu`sinik. Xaliq qosiqlarinin` payda boliw o`zgeshelikleri.
Qaysi bir xaliqtin` a`debiyatin alip qarasaq ta, ol a`debiyatta xaliq qosiqlari ko`rnekli orin iyeleydi. Biz da`slep «qosiq degen ne» degen sorawg`a juwap izleymiz. Qosiq-bul belgili ta`rtipke tu`sken uyqasi ritmi bar emotsional` ga`p.<sup>a`</sup>
Xaliq qosiqlarinin` tiykarg`i ta`rbiyaliq a`hmiyeti qosiqlar barliq waqitta adamnin` go`zzalliqqa degen su`yiwshiligin arttirip, o`zinin` en` jaqsi ideyalari menen xaliqqa estetikaliq ta`rbiya berip, zawiq bag`ishlaydi.
Qaraqalpaq xalqinin` o`mir su`riw da`wirinde joldas bolip kiyatirg`an ruwxiy baylig`inin` biri-xaliq qosiqlari bolip esaplanadi. Xalqimiz bir neshshe a`sirler boyi ha`r qiyli esap-sansiz qosiqlar do`retti.
Qaraqalpaqlardin` qosiqshiliq o`neri haqqinda qazaq ilimpazi Sh.wa`liyxanov qire-jili «Qaraqalpaqlar dalada shayirliqta ha`m qosiqshiliqta birinshi orindi aladi<sup>g`</sup>» dep jazsa, rus ilimpazi Belyaev qoqe-jili
«qaraqalpaqlar sahranin` bu`lbili<sup>q</sup>» dep atadi.
Qosiqlar o`zinin` payda boliwi jag`inan fol`klordin` en` eski, en` qa`dimgi janrlarinin` biri. Qosiq ha`r bir xaliqtin` ruwxiy baylig`i.
Xaliq qosiqlari mazmuni, qurilisi, ko`rkemligi jag`inan a`piwayilig`i ha`m suliwlig`i menen ayrilip turadi.
«Qaraqalpaq xalqi o`zinin` qayg`ili ku`nlerinde de, quwanishli ku`nlerinde de qosiqsiz, sazsa`wbetsiz, awizeki poeziyasiz jasay almadi. Adamg`a o`zi tuwilg`an ku`nnen baslap, ba`rqulla qosiq joldas boldi»<sup>n`</sup> dep jazadi N.Da`wqaraev.
Qaraqalpaq xalqi o`zinin` ku`ndelikli o`mir tirishiligine baylanisli qosiqlar do`retti. Xaliq qosiqlari o`zinin` tematikasi ha`m mazmuni jag`inan og`ada bay.
Qaraqalpaq xaliq qosiqlarin jiynaw qoe0-jillardan baslandi. qor0-jili O.Qojurov ta`repinen baspag`a tayarlang`an «Qaraqalpaq xaliq tvorchestvosi» toplaminda xaliq qosiqlarinin` u`lgileri basilip shiqti.
a`.Ta`jimuratov o`zinin` ha`m fol`klor sektorinin` xizmetkerleri jiynag`an materiallar tiykarinda qoyt-
jili «Qaraqalpaq xaliq qosiqlari» kitabin bastirip shig`ardi. Kitapta qaraqalpaq xaliq qosiqlari, tekstleri onnan basqa xaliq qosiqlarina ken` tu`rdegi alg`i so`z berildi.
Q.Ayimbetovtin` qoyi-jili shiqqan «Xaliq danalig`i» kitabinin` birinshi ha`m ekinshi bo`limleri xaliq qosiqlarina arnalg`an. Avtor bul miynetinde da`stu`r qosiqlarina tallaw jasaydi. Sonin` menen birge «Jaydari» qosiqlar menen «Miynet jirlar» ina da misallar menen toqtap o`tedi.