Qaraqalpaq fol`klori

2. Qaraqalpaq xaliq qosiqlarinin` tematikasi.
Qaraqalpaq xaliq qosiqlarinin` tematikasi ju`da` ken` tu`rde berilip, xaliq qosiqlari adamlardin` ha`r qiyli turmis sharayatlarina baylanisqan halda do`regen. Ma`selen, xaliq qosiqlarin miynet qosiqlari, muhabbat qosiqlari, besik jiri, balalar qosiqlari, aqil-na`siyat qosiqlari, termeler, ba`yitler, tariyxiy qosiqlar, tuwg`an jer qosiqlari, ha`zil-da`lkek qosiqlari h.t.b. bolip bir neshshege bo`liniwi mu`mkin. Da`stu`r qosiqlarinin` o`zi de ha`wjar, betashar, yar-yar, sin`siw, joqlaw bolip bir neshshege bo`linedi. Xaliq qosiqlari o`zinin` xizmeti menen aytis, aytim, tolg`awlardan pu`tkilley ajiralip turadi.
Miynetke baylanisli qosiqlar xaliq qosiqlarinin` belgili bo`legin quraydi. Bul qosiqlarda miynet qurallari miynettin` tu`rleri egin egiw, jer su`riw, jer suwg`ariw, oraq oriw, qos aydaw, mal bag`iw h.t.`. so`z etiledi. Bunda miynet tu`rleri menen birge ishqi sezimleri de so`z boladi. Misali`
Ju`weri ektim kendir menen aralas,
Bir yar tuttim, orta boyli qa`lem qas, Jurt aytadi senin` yarin` qara dep, Qara bolsa ha`m hinji-marjan aralas.
Bul qosiq bir ta`repten diyxanshiliqqa baylanisli aytilsa, ekinshi ta`repten muhabbat haqqinda ga`p qozg`aladi.
Muhabbatqa arnalg`an qosiqlar.
Xaliq qosiqlarinin` basim ko`pshiligin muhabbat qosiqlari quraydi. Ol adamnin` kewil tuyg`ilarin, ishki sezimlerin obrazg`a tu`sirip, ishqi muhabbatti jirlaydi.
Muhabbat qosiqlari o`zinin` ta`sirshen`ligi menen, qiz-jigittin` kewil zarin ha`r ta`repleme su`wretlep beriw menen xaliq arasina ken` taralg`an. Ma`selen`
Sol qara ko`zin`e bende bolayin,
Men sennen ayrilip qayda barayin, Men bir tilla ju`zik sende bolayin,
Yar qara ko`zlerin` ne tiler mennen.
Bul qatarlarda lirik qaharmannin` ju`rek sezimi su`wretlenedi.
Muhabbat lirikasinin` ayriqshalig`i sonda onda adamnin` kewil ku`yi ashiqtan ashiq jirlanadi. Misali`
Anaw turg`an alma meken, nar meken,
Sayasinda turg`an sa`wer yar meken, Sayasinda turg`an sa`wer yar bolsa Ekewmizdi qosar ku`nler barmeken.
Muhabbat qosiqlarinda adam sag`inishi ju`rek da`rti, metafora, allegoriya, ko`rkemlew qurallari arqali berilip, lirik qaharmannin` kewil zari, ashig`ina bolg`an iqlasi ko`z-qarasi beriledi.