Qaraqalpaq fol`klori

«Kirik kiz» dastanin Jiyen jirau, kurbanbay jirau, Kiyas jiraular jirlagan.
«Maspatsha» dastanin Tore jirau, Abdimurat jirau, Kiyas jirau, Kayipnazar jiraular jirlagan.
«Gorugli» dastanin Akimbet baksi, Muusa , Arzi, Edenbay, Dosnazar, sonin ala Bayniyaz, Sherinyaz, Jumanazar, Artik, Juman, Eshan, japak baksilar atkargan.
«Yusup-Axmet» dastanin Akimbet, Muusa, Eshan, Kurbanyaz xam Amet baksilar atkargan.
«Garip ashik» dastanin Akimbet baksi, Muusa baksi, Japak baksi, Eshan baksilar atkargan.
«Sayatxan-Xamra» dastanin Akimbet, Muusa, Shernazar, Edenbay, bizin zamanlaslarimiz Juman baksi, Eshan baksi, Japak, Amet, Ibrayim, Minaj baksilar sonday-ak Berdak. Ajiniyaz, Otesh, Omar shayirlar da aytip otken.
«Ashik Najep» dastanin Berdak shayir xam onin kizi Xurliman baksi , Xurlimannin balasi Karajan baksilar atkargan.
«Shar`yar» dastanin Erpolat jirau, Nurabilla jirau, Abdirasuuli jirau , Oteniyaz jirau ,Kulamet jirau, Esemurat jiraular jirlagan.
«Edige» dastanin Bekimbet jirau, Erpolat jirau, Oteniyaz jirau, Kiyas jirau, Jannazar jirau, Esemurat jirau, Jumabay jiraular jirlagan dastannin usi variantlari bar.
«Er Shora» dastanin Esemurat jirau, Oteniyaz jirau, Seyitjan jirau, Karam jirau, Jannazar jiraular jirlagan xam usi variantlari bar.
«Dauletyarbek» dastanin Karajan baksi Kabulov, Eshmurat , Narbay baksi Koshkenovlar jirlagan.
Izertleushilerdin aytiuina karaganda bizin xalkimiz arasinda aytilip jurgen xalik kosiklari , dastanlari alpis beske jakin baksi namalari xam kiriktan aslam jirau namalari menen atkariladi eken. Usinday bir-birin takrarlamaytugin xalik namalari oz atlari menen ataladi. Maselen, Siyperde, Karajorga, Dembermes, Adinnan, Bozatau, Muxalles, Ala kayis, Ariuxan, bes perde, jeti asirim, aygalay, Dagalinnen, Daglari, Dardinnen, Ilme Sultan, Nar iydirgen, Saykali nalish, Tarlan, Yagli baxar, Teke nalish , Yara yandim, Kara dali, Xosh ades, x.t.b degen belgili xalik baksi namalari namalari bar. Bul namalardin ayrimlarinin doeretiushisi xalik bolsa , kopshiligi jeke baksilar talantinin tuuindisi bolip esaplanadi. Maselen: «Sen yar kal endi», «Jeti asirim» namalari Muusa baksi tarepinen , «Jaman shiganak», «Siyperde», «Bozatau», namalarin Arzi baksi, «Besperde» «Ala kayis», «Tarlan», «Ariuxan» , «Kara jorga» «Torgay» namalari Akimbet baksi tarepinen miyras bolip kalgan. Sonday-ak bul namalardin xar birinin doreliu tariyxi bar. Maselen Ala kayis namasi xalik auzinda aytilip jurgen anizlarga karaganda Xiyua xani barlik baksilardi jiynap jaristirgan eken. Jariska Karakalpaktan Akimbet baksi da katnasipti. Jiynalgan baksilar xandi maktap koterinki lapiz benen onin saulatin jirlapti. Akimbet baksi da xandi maktap kosik aytkan, onin xosh xauaz lapizina xame tan kaliskan eken. Xan xame baksini sarpaylapti. Akimbet baksiga er-turmani kelisken, ala kayis juuenli at sauga etipti.Sonda baksi duutarin kolga alip «Ala kayis» namasin alip jiberipti degen gapler bar.
Xalik namalari dep ataliushi namalar «Adinnan», «Daglari», «Yasha peri» «Yagli baxar» namalari da bar.
«Adinnan» namasi karakalpak xalik namalarinin ishinde en auir, sozimli irgaklar menen atkariladi. Atakli baksilar dastanlardi aytkanda tunnin yariminda tinlaushilardin dikkatin audariu ushin usi namani aytadi xam de sol dastannin keyingi juumaklauinda aytiladi. Bul nama ozine atkariushilardan xosh xauazlikti talap etedi. Baksilar dastanlardagi basli kaxarmanlardin el xalki ushin bolgan mexr-muxabbat xakkindagi , sonday-ak el-jurtin , jora-joldaslarin saginganda aytilatugin saginish kosiklarin usi nama menen aytadi.
«Daglari» namasi «Sayatxan-Xamra» dastaninda Xamranin Sayattin bagin aralap jurip ozinin elijurti, suyikli yari yadina tusip aytkan kosigi teksti menen aytilatugin xalik namasi.
Bunnan baska da fol`klorimizdagi kaxarmanlik dastanlar jiraular tarepinen kobiz jardeminde atkarilgan. Jirau atkariushiliginin bir ozgesheligi tabiygiy dauisti ozgertip tamagin kirip jirlaydi. Baksilar namalarinday konsilas xaliklardin namalarina usamaydi. Xazirge shekem kiriktan aslam jirau namalari saklanip kelgen. Maselen: «Ayga shap», «At shabar», «Bara kel», «Jark eter», «Jortiuli» , «Ziban», «Koz aydin» «Miyan kol», « «Nogayli», «Uzin bel» «Saykal», «Yabbar», «Sibay» , «Tolgau» x.t.b jirau namalari bar . Sonday –ak xar bir jiraudin jiraushilik repertuarinda doretilgen jirau namalari da bar. Maselen Aytuuar joli, Abdirasul joli, Izimbet joli, Nurabilla namasi, Oteniyaz namasi, Turimbet joli, Shankot joli dep atalatugin jirau namalari belgili.
Jirau namalari ozinin kurilisi, irgaklari, formalari jaginan baksilar namalarinan juda ozgeshe.