Qaraqalpaq t

barıwg’a boladı, aytıwg’a bolmaydı, barıwg’a bolmaydı t.b. 
4) bolımsız formadag’ı bol ko’mekshi feyili I, II betlerdegi –sa/-se formalı 
sha’rt meyilge dizbeklesip is-h’a’rekettin’ isleniwinin’ minnetli ekenligin 
an’latadı: - Tolg’anay jen’ge, qalay etsen’de belin’di bekkem buwıp, 
ko’pshiliktin’ tapsırmasın orınlawg’a azamatlarsha taq turmasan’ bolmaydı. 
Qasımg’a xat jazbasam bolmas endi (Sh.A.). 
Bol ko’mekshi h’a’r tu’rli formalarda atawısh bayanlawıshtın’ quramında 
kelipte shamalaw, boljaw ma’nilerindegi modallıq ma’ni bildiredi: Siz jetpiske 
jaqınlap qalg’an adam bolarsız. Qanbiybi, balan’ er jetse h’eshkimnen kem 
bolmas (J.Sap.). 

---

- 275 -
Ko’rinedi feyili. Bul feyil modallıq ma’nide kelgende –g’an/-gen kelbetlik 
feyil h’a’m –g’anday/-gendey bolımlı h’al feyil menen dizbeklesip, boljawlı 
ma’ni an’latadı: Poezd tek ju’k tiyegen vagonlardı tartıp baratırg’anday 
ko’rinedi (Sh.A.). 
Ko’rinedi feyili atawısh so’zler menen dizbeklesip kelipte boljawlı 
modallıq ma’ni an’latadı: Ol bilimli ko’rinedi. Onın’ baqqan malları bıyıl semiz 
ko’rinedi (O’.X.).
Qalar feyili. Qalar feyili, ko’binese keler ma’h’a’l kelbetlik feyil 
formasında –p, -ıp/-ip formalı fal feyil qollanılıp, boljawlı modallıq ma’ni 
bildiredi: Aqlıqlı da bolıp qalarmız ele (Sh.A.). Ag’an’ kelermen degenshe 
awqatta pisip qalar (Sh.Q.).
Qusaydı (usaydı) modal feyili. Bul eki so’z ma’nisi jag’ınan bir-birine 
sinonim. Biraq, olar ma’nisi jag’ınan h’a’reketti bildirmeydi. Bul ko’pshilik 
jag’dayda feyil h’a’m atawısh bayanlawıshtın’ kelip, shamalaw, boljaw 
ma’nilerin an’latadı: Men qostı o’zim ayday bereyin, o’gizler de juwasıp 
qalg’an qusaydı (A.A’.). –Shayıqtın’ otawı aldında irkilgen kim? -Shayıqtın’ 
u’lken ulı Xelwet shayıqqa qusaydı (T.Q.). Stantsiyag’a eki eshalon kelipti, 
onda barlıq awıldın’ balaları bar qusaydı (Sh.A.).