Qaraqalpaq til bilimi kafedrasí “HÁzirgi qaraqalpaq ádebiy tili”

Juwmaqlaw


Qaraqalpaq til biliminde kórkem shıǵarma tiliniń leksikalıq, sem antikalıq, semantika-stilistikalıq, stilistikalıq ózgesheliklerin izertlew áhmiyetli máselerdiń biri.
Bunda kórkem shıǵarmanıń tili hám kórkem sóz sheberiniń tili, stili olar arasındaǵı baylanıs, jeke kórkem sóz sheberiniń olardan paydalanıw usılları máseleni qospalı qubılıs retinde qarawǵa májbúr etti.
T.Jumamuratovtiń dóretpelerinde súwretlew qurallarınan teńew, epietlerdiń shayırdıń stiline qarap tańlap qollanıwı buǵan mısal bola aldı.
Shayır óz dóretpelerinde kórkem súwretlew qurallarınıń barlıq túrlerinen sheberlik penen qollana alǵan Solardıń ishinde biz kurs jumısımızda teńew hám epitetlerdiń stillik qollanıwında azı-kem úyrendik.T.Jumamuratov tókpe shayır bolǵanlıǵı ushın bolsa kerek troplardan ásirese teńewlerden júdá kóp paydalanǵan. Shayırdıń shıǵarmalarında teńewlerdi óz aldına izertlew zárur máselelerdiń biri. Sebebi, shayır hár bir qosıǵında teńewlerden paydalanǵan. Qosıqtı jánede obrazlı etip súwretlewde shayır epitetlerden orınli paydalanǵan. Sonıń menen qatar biz shayır bir qosıǵında hátte bir qatarda hám teńew, hám epitetti sheberlik penen paylanǵanın kóriwimizge boladı.
Juwmaqlap aytatuǵın bolsaq, biz kurs jumısımız dawamında teńewlerdiń dúzilisin úsh túrge bólip úyrendik, adamlarǵa, haywanlarǵa, quslarǵa, buyımlarǵa hám t.b sózlerge qosımta hám tirkewishlerdiń jalǵanıwı arqalı jasalıwın mısallar arqalı keltirdik.
Shayır kórkem shıǵarmanı ekspressivlik boyawlar arqalı jánede obrazlı túrde beriwde kórkem anıqlawısh yaǵnıy epitetlerden orınlı paydalanǵanın mısallar arqalı analizledik. Jánede epitetlerdiń ózine tán ózgesheliklerin, teńew menen epitetlerdiń qatar jumsalıwın úyrendik.
Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. 
   Әбдиназимов Ш. Бердақ шығармаларының тили. -Нөкис: Фан, 2006.
   
2. 
   Қарлыбаева Г. Әжинияз шығармаларының тили. -Нөкис: Қарақалпақстан, 2017.
   
3. 
   Бердимуратов Е. 1) Көркем әдебият стилиниң тийкарғы өзгешеликлери. Әмиударя, 1973. 2) К вопросу развития лексики стиля художемтвенной литературы в каракалпакском язике. Некоторые вопросы каракплпакского язикознания. -Нукус: 1975.
   
4. 
   Алланазаров Е. Қорақалпоқ тилида метафораларнинг стилимтик қулланилиши.АКД. -Нукус. 2001.
   
5. 
   Юсупова Б. Стилистичемкой использование прилагетельних в художественном произведении. АКД. -Нукус. 2001.
   
6. 
   Бекбергенов А. Қарақалпақ тилиниң стилистикасы. -Нөкис: Қарақалпақстан, 1990.
   
7. 
   Járimbetov Q.Ádebiyattanıwdan sabaqlıqlar. -Nókis: Qaraqalpaqstan, 2012.
   
8. 
   Ábdiev A. Ótesh shıǵarmalarında troplardıń qollanıwı. ÓzRIA Qaraqalpaqstan filialınıń xabarshısı. 2013. Omar shıǵarmalarında troplardıń qollanıwı. NMPI. Ilim hám jámiyet.2013.
   
9. 
   Жумамуратов Т. Журек муҳаббаты. -Нөкис: ҚБМ, 1956.
   
10. 
    Жумамуратов Т. Толқында. -Нөкис: Қарақалпақстан, 1970.
    
11. 
    Жумамуратов Т. Аралға келдим оралып. - Нөкис: Қарақалпақстан, 2015.
    
12. 
    Жумамуратов Т. Жазыушы хәм алтын балық. -Нөкис: Билим, 2015.
    
13. 
    Jumamuratov T. Kiyiktiń eki ılaǵı. -Nókis: Bilim, 2015.
    

1^ Әбдиназимов Ш. Бердақ шығармаларының тили. -Ташкент: Фан, 2006.

2^ Қарлыбаева Г. Әжинияз шығармаларының тили. -Нөкис:

3^ Бердимуратов Е. 1) Көркем әдебият стилиниң тийкарғы өзгешеликлери. //Әмиударя// 1973.
2)К вопросу развития лексики стиля художественной литературы в каракалпакском язике //Некоторые вопросы каракалпакского язикознания. -Нукус, 1973. -Б. 3-15.

4^ Алланазаров Е. Қорақалпоқ тилида метафораларнинг стилистик қулланилиши. АҚД -Нукус. 2002.

5^ Юсупова Б. Стилистической использование прилагательних в художественном произведении. АҚД. -Нукус. 2001.

6^ Бербергенов А. Қарақалпақ тилиниң стилистикасы. -Нөкис: Қарақалпақстан, 1990. -Б.77.

7^ Járimbetov Q. Ádebiyattanıwdan sabaqlıqlar. -Nókis: Qaraqalpaqstan, 2012. -B.65.

8^ Ábdiev A. Ótesh shıǵarmalarında troplardıń qollanıwı. ÓzRIA Qaraqalpaqstan filialınıń xabarshısı. 2013. 2- san. -B.78. Omar shıǵarmalarında troplardıń qollanıwı. NMPI. Ilim hám jámiyet. 2013. 3-san. -B.52.

9^ Жумамуратов Т. Журек муҳаббаты. -Нөкис: ҚБМ, 1956.

10^ Жумамуратов Т.Толқында. -Нөкис: Қарақалпақстан, 1970.

11^ Жумамуратов Т. Аралға келдим оралып. -Нөкис: Қарақалпақстан, 2015.

12^ Жумамуратов Т. Жазыушы хәм алтын балық. -Нөкис: Билим, 2015.

13^ Jumamuratov T. Kiyiktiń eki ılaǵi. -Nókis: Bilim, 2015.