Qaraqalpaq til bilimi kafedrasí “HÁzirgi qaraqalpaq ádebiy tili”

II bap. Tilewbergen Jumamuratov shıǵarmalarında epitetlerdiń qollanıwı
2.1. Tilewbergen Jumamuratov shıǵarmalarında epitetlerdiń ózine tán ózgeshelikleri

Tilewbergen Jumamuratov shıǵarmalarında eń kóp qollanılǵan troplardıń bir túri - epitet. Epitet -grektiń epitheton sózinen alınǵan bolıp, qosımsha degen mánini bildiredi.

Predmet yáki háreketke tán bolǵan belgini, qásiyetti, sapanı ayrıqsha anıqlap, obrazlı etip kórsetiw ushın qollanılatuǵın sóz epitet dep ataladı.
Ol arqalı jazıwshı, shayırlar qaharmannıń yamasa súwretlep atırǵan zattıń, qubılıstıń birden kózge túserlik ayqın belgisin obrazlı etip kórsetedi.
T.Jumamuratov ta lirikalarında epitetlerdi óz ornında ónimli qollanǵanlıǵın onıń shıǵarmaların oqıp otırıp kóremiz.
Shayırdıń tómendegi lirikalıq shıǵarmalarında epitetler sheberlik penen jumsalǵan:
Sayranlasam boydı biyler tatlı oy,
Mınaw jerden júrgen Pushkin,Tolstoy.
(“Júrek muhabbatı” Moskva. 9-bet)
Shopan menen padashınıń miynetin,
Bahalawshı altın ásir gez keldi.
(“Júrek muhabbatı” Shopan. 26-bet)
Quyash kúldi, jıltır gúmis nur tókti,
Sáwle shashıp, jarqırattı jer-kókti.
(“Júrek muhabbatı” Kolxoz báhári. 33-bet)
Dárya menen teńiz de bar tolqınlı,
Asqar biyik tawlar da kóp dúnyada.
( “Tolqında” Alaqan. 10-bet)
Qastın tikse asqar tawdı jıǵadı,
Jumıp qalsań, zalmlıqqa judırıq.
( “Tolqında” Alaqan. 12-bet)
Ushqır eken hár adamnıń qıyalı,
Qanatına pútkil dúnya sıyadı.
( “Tolqında” Sonetleri. 28-bet)
Júrek degen denedegi gawhar tas.
( “Tolqında” Sonetler. 29-bet)
Aq altınnan úye beriń aq tawdı,
Taǵı alǵa qaray haǵlan Kegeyli.
( “Tolqında” Kegeyli. 48-bet)
Bereketi - tasqın dárya,
Qut darıǵan altın aymaq.
( “Tolqında” Kúsh tolqını. 45-bet)
Mártliginiń joqdur shegi,
Sútten taza el júregi.
( “Tolqında” Kúsh tolqını. 46-bet)
Ǵaziyneni toplap altın gúzdegi,
Shadlıq qurıw dástúr boldı bizdegi.
( “Tolqında” Baxıt ushın. 63-bet)
Ashshı miynet kórmey, tatlı ómır joq,
Túnsiz kúndi qay jaqlardan tabarsań.
( “Aralǵa keldim oralıp” Quyash seni balalıqtan úlkeyter. 26-bet


Joqarıdaǵı mısallarda berilgen epitetler shayırdıń kórkem tilden paydalanǵan sheberligin kórsetip ǵana qoymastan, onıń bunday epitetlerden paydalanıw arqalı qaraqalpaq tiliniń kórkemligin, bayliǵın xalıqqa jetkerip bere alǵanlıǵın dálilleydi.