Qaraqalpaq tilin oqitiw metodikasi

 
Qaraqalpaq tili boyi’nsha jobalasti’ri’w jumi’slari’ 
Jobasi’: 
a)Ji’lli’q yamasa kalendarli’q joba 
b)Tematikali’q joba 
v) Ku’ndelikli sabaq jobasi’ 
Basqa pa’nlerdi de woqi’ti’wda planlasti’ri’w a’hmiyetli wori’n tutqanli’g’i’ 
si’yaqli’ qaraqalpaq tili boyi’nsha da planlasti’ri’w jumi’slari’ u’lken wori’n 
atqaradi’. Plan—bul programmali’q materiallar negizinde qaraqalpaq tilin 
woqi’ti’wda belgili bir izbe-izliktin’, sistemali’li’qti’n’ saqlani’wi’nda, 
wo’tilgen tema menen jan’a material arasi’ndag’i’ baylani’sti’ boldi’ri’wda 
u’lken wori’ndi’ iyeleydi. 
Qaraqalpaq tili boyi’nsha planni’n’ aldi’n-ala duri’s du’ziliwi woqi’ti’w 
metodlari’ menen usi’llardi’ tan’lawda mug’allimge jen’illik beredi. Planda 
u’yreniliwge tiyisli materiallar, ani’q, i’qsham ko’rsetiliwi sha’rt. Onda 
teoriyali’q ha’m praktikali’q jumi’slar duri’s planlasti’ri’li’wi’ za’ru’r. Planda 
ko’rsetilgen ma’selelerge sa’ykes woqi’wshi’lar klassta ha’m u’yde wo’z 
betinshe jumi’s ju’rgiziw na’tiyjesinde duri’s teoriyali’q bilim ha’m praktikali’q 
ko’nlikpe alatug’i’n, awi’zsha ha’m jazba til bayli’g’i’ rawajlana alatug’i’n 
da’rejede boli’wi’ tiyis. 
Qaraqalpaq tili boyi’nsha planlasti’ri’w jumi’slari’ u’sh tu’rli plan tiykari’nda 
ali’p bari’ladi’: 
1.Ji’li’q yaki kalendar’ plan. 
2.Tematikali’q plan. 
3.Ku’ndelikli sabaq plani’. 
Bular boyi’nsha programmali’q material uli’wma tu’rde shereklerge 
bo’listiriledi. Onda programma boyi’nsha wo’tiletug’i’n til kursi’ bo’limlerinin’ 
ha’r bir temasi’ ko’rsetilip, wog’an aji’rati’lg’an saatlar sani’ jazi’ladi’. Bunday 
plan mug’allimge programmali’q materiallardi’ wo’tiwdin’ sistemali’li’g’i’n, 
izbe-izligin saqlap bari’wg’a mu’mkinshilik beredi, sebebi programma 
materiallari’na bo’listirilgen saatlar wo’tiliwge tiyisli temani’n’ mazmuni’ 
menen ko’lemine sa’ykes ali’ng’an. 
Ji’lli’q plan bul woqi’w plani’na muwapi’q du’zilgen mektep programmasi’ 
tiykari’nda islenedi. Sonli’qtan da bul planda ko’rsetilgen saatlar sani’ qalay 
bolsa solay mug’allim ta’repinen wo’zgertilip jibere beriwge bolmaydi’. Til 
kursi’ni’n’ bo’limleri bolg’an sintaksis, morfologiya, leksika, fonetika, 
worfografiya, punktuatsiya, sonday-aq til wo’siriwge baylani’sli’ woni’n’ wo’z 
ishindegi temalarg’a berilgen saatlardi’ azg’ana ji’li’sti’ri’wg’a (awi’sti’ri’wg’a) 

---

boladi’. Bul klasstag’i’ woqi’wshi’lardi’n’ bilim da’rejesin, u’lgeriwin yesapqa 
alg’an halda boli’wi’ za’ru’r. 
2.Tematikali’q plan. 
Bul negizinen ji’lli’q plan negizinde programmali’q materiallardi’ bo’limlerge 
bo’lip, wolarg’a saatlar ayi’ri’m aji’rati’ladi’. 
Tematikali’q planlasti’ri’w mug’allimge temani’ duri’s ani’qlawg’a, sabaqti’n’ 
bari’si’nda temani’n’ maqsetin, mazmuni’n wonda islenetug’i’n jumi’slardi’ 
belgilep ali’wg’a mu’mkinshilik beredi. 
Na’tiyjede mug’allim sol materialdi’ wo’tiwge baylani’sli’ shi’ni’g’i’w 
tan’lawg’a, metodikali’q usi’llar menen a’dislerdi belgilep ali’wg’a, ko’rsetpeli 
qurallardi’ qollani’w za’ru’rligin, woqi’wshi’lar menen wo’z betinshe 
islenetug’i’n jumi’slardi’ planlasti’ri’wg’a ken’ mu’mkinlilik aladi’. Bunday 
planlasti’ri’w woqi’wshi’lardi’n’ til bayli’g’i’n rawajlandi’ri’w, ta’kirarlaw 
sabaqlari’n duri’s sho’lkemlestiriw, woqi’wshi’lar menen jeke islesiw 
jumi’slari’n 
ju’rgiziwde 
woqi’wshi’lardi’n’ 
sabaqqa 
bolg’an 
qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n payda yetiw usag’an jumi’slardi’ turaqli’ ali’p bari’wdi’ 
ta’miyinleydi. 
Bul jumi’slardi’ izbe-iz iske asi’ri’w ushi’n mug’allim ku’ndelikli sabaq 
plani’n du’zedi. 
3.Ku’ndelikli sabaq plani’ ha’m mug’allimnin’ sabaqqa tayarli’g’i’. 
Mug’allim sabaqta wo’tiletug’i’n temani’ woqi’wshi’lar sanasi’na duri’s 
sin’diriw ushi’n sabaqqa aldi’n-ala tayarlanadi’, sabaq plani’n jazadi’. Bunday 
sabaq plani’n islew mug’allimnin’ woqi’wshi’larg’a teoriyali’q materiallardi’ 
duri’s tu’sindiriwge, qa’te jibermewge, sabaqti’ metodikali’q jaqtan duri’s 
sho’lkemlestiriwge imkaniyat beredi. Oni’n’ ushi’n mug’allim da’slep sabaqta 
wo’tiletug’i’n temani’ ani’qlap woni’n’ ko’lemin da’l, ani’q shegaralap ali’wi’ 
talap yetiledi. Bunnan keyin sol temag’a baylani’sli’ ilimiy-lingvistikali’q ha’m 
metodikali’q a’debiyatlar menen tani’si’wi’, sabaqli’qtag’i’ tiyisli materiallardi’ 
u’yretiwi, 
wondag’i’ 
woqi’wshi’lar 
ushi’n 
qi’yi’nshi’li’q 
keletug’i’n 
wori’nlardi’ ani’qlaw za’ru’r. 
Sabaq plani’n du’ziwde temani’n’ maqseti, wo’tilgen tema menen kelesi tema 
wortasi’ndag’i’ baylani’s, jan’a materialdi’ tu’sindiriw ha’m bekkemlewdegi 
metod ha’m usi’llar belgilenedi, ani’qlanadi’, materialdi’ toplaw, sabaqta 
qollani’latug’i’n ko’rsetpeli qurallardi’ belgileydi, sabaqli’q u’stindegi jumi’s, 
shi’ni’g’i’wlar islew, woni’n’ qaysi’ tu’rin wo’tkeriw ani’q ko’rsetiledi, u’y 
tapsi’rmasi’ ani’qlanadi’. 
Qullasi’, ku’ndelikli sabaq plani’ni’n’ ha’r ta’repleme duri’s isleniwi, wonda 
islenetug’i’n jumi’slardi’n’ duri’s planlasti’ri’li’wi’ sabaq na’tiyjeliliginin’ 
arti’wi’ni’n’ 
wo’tilgen 
materialdi’ 
woqi’wshi’lardi’n’ 
bekkem 
sanali’ 
wo’zlestirip ali’wi’ni’n’ deregi.