Qаrаqаlpаqstаn respublikаsi ministrler ken’esi jаnindаg’i ortа arnаwli bilimlendiriw bаsqаrmаsi

§ 10. Affiksatsiya usılı
Affiksatsiya usılı ha’zirgi qaraqalpaq tilinde so’z jasawdın’ en’ o’nimli usılı bolıp, ol arqalı to’rt so’z shaqabı jasalıw mu’mkin-shiliklerine iye: atlıqlar, kelbetlikler, ra’wishler ha’m feyiller. Bul keltirilgen ha’rbir so’z shaqabının’ arnawlı so’z jasawshı qosımtaları bar.
So’z jasawdın’ affiksatsiya usılı degende tu’bir morfemag’a yamasa so’z tiykarına so’z jasawshı affikstin’ qosılıp, jan’a ma’nidegi so’zlerdin’ jasalıwı tu’siniledi. Mısalı, sız-g’ısh, balıq-shı, adım-la, aqıl-lı, o’zbek-she ha’m t.b.
Affiksatsiya usılı qaraqalpaq tilinde eki tu’rge bo’linedi: suffik-satsiya ha’m postfiksatsiya.
Suffiksatsiya usılında so’z jasaw quralı xızmetin suffiks atqaradı. Mısalı, qaraqalpaqsha, bilim, balıqshı so’zlerinde sha, im, shı qosımtaları tu’bir so’zlerge qosılg’an affiks bolsa, al kitapxanashı, o’nimsiz, aqılsızlıq so’zlerinde shı, siz, lıq qosımtaları tiykarlarg’a qosılg’an siffiks bolıp esaplanadı. Solay etip suffiks so’z tu’birlerine de, so’zdin’ tiykarına da qosılıp jan’a ma’nidegi so’zdi jasay alatug’ın qosımta bolıp esaplanadı.
Postfiksatsiya usılında da so’z jasaw quralı xızmetin so’z jasawshı qosımta atqaradı, biraq onda ol so’z jasawshı qosımta so’z tu’birine yamasa so’zdin’ tiykarına qosılmaydı, al so’zdin’ qurılısındag’ı so’z o’zgeriwshi qosımtalardan son’ qosılıp, jan’a ma’nidegi so’zlerdi jasaydı. Mısalı, qaharmanlarsha-qaharman (tu’bir) –lar (ko’plik) –sha (ra’wish jasawshı qosımta), qaladag’ı – qala (tu’bir) – da (orın sepliginin’ qosımtası) -g’ı (kelbetlikjasawshı qosımta), menin’she- men (tu’bir) – in’ (seplik) – she (ra’wish jasalıwshı qosımta) ha’m t.b.