Qarori 2019-2028-yillar davrida o‘zbekiston respublikasida biologik xilma- xillikni saqlash strategiyasini tasdiqlash to‘G‘risida

4-bob. Bioxilma-xillik sohasida xalqaro aloqalar 

40.  O‘zbekiston  tabiatni  muhofaza  qilish  mintaqaviy  va  xalqaro  jarayonlarining  faol 

ishtirokchisi hisoblanadi.  Hamkorlik ko‘p tomonlama tabiatni muhofaza qilish  shartnomalarini  — 

global ekologik Konvensiyalarni, ikki tomonlama va ko‘p tomonlama bitimlar va memorandumlarni 

amalga oshirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bular: 

Biologik xilma-xillik to‘g‘risidagi konvensiya; 

Yo‘q  bo‘lib  ketish  xavfi  ostidagi  yovvoyi  fauna  va  flora  turlarining  xalqaro  savdosi 

to‘g‘risidagi konvensiya; 

Xalqaro ahamiyatga ega, ayniqsa suvda suzuvchi qushlarning yashash joylari bo‘lgan suvli-

botqoq joylar to‘g‘risidagi konvensiya (Ramsar konvensiyasi); 

YUNESKOning  butunjahon  madaniy  va  tabiiy  merosni  muhofaza  qilish  to‘g‘risidagi 

konvensiyasi; 

Yovvoyi hayvonlarning migratsion turlarini saqlash bo‘yicha konvensiya; 

Jiddiy  qurg‘oqchilik  va/yoki  cho‘llanishga  duchor  bo‘lgan  mamlakatlarda,  ayniqsa, 

Afrikada cho‘llanishga qarshi kurashish bo‘yicha konvensiya; 

Afro-Yevroosiyo  migratsiyalanadigan  suvli-botqoq  joylardagi  qushlarni  muhofaza  qilish 

bo‘yicha bitim; 

Oq  quyruq,  Buxoro  bug‘usi,  Sibir  oq  turnasi  singari  hayvonlarning  kamyob 

migratsiyalanadigan turlarini saqlash bo‘yicha o‘zaro tushunish to‘g‘risidagi memorandumlar; 

Sut emizuvchilar bo‘yicha Markaziy Osiyo tashabbusi; 

Orolni qutqarish Xalqaro jamg‘armasini tashkil etish to‘g‘risidagi bitim. 

41.  Biologik  xilma-xillikni  saqlash  va  tegishli  loyihalarni  amalga  oshirish  bo‘yicha 

tadbirlarni amalga oshirish doirasida Global ekologik jamg‘arma, Xalqaro tabiatni muhofaza qilish 

ittifoqi, BMT TD, BMTning atrof muhit bo‘yicha dasturi, YUNESKO, Butunjahon yovvoyi tabiatni 

muhofaza qilish jamg‘armasi, Tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha Mixael Zukkov jamg‘armasi singari 

xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilinmoqda. 

42.  O‘zbekistonda  keyingi  o‘n  besh  yilda  xalqaro  grantlar  jalb  etilgan  holda  bir  qancha 

loyihalar  amalga  oshirildi.  Ular  doirasida  muhofaza  qilinadigan  tabiiy  muhitlarda  va  ular  atrofida 

bioxilma-xillik  va  tabiiy  resurslarni  saqlash  va  boshqarish,  muhofaza  qilinadigan  tabiiy  muhitlar 

tizimini  kengaytirish  bo‘yicha  yangi  yondashuvlar  namoyish  qilindi.  Ushbu  loyihalarni  amalga 

oshirish  tufayli  muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlarning  yangi  toifalari  tashkil  etildi,  ularning 

moddiy-texnika bazasi yaxshilandi, O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof muhitni muhofaza 

qilish davlat qo‘mitasi tizimi mutaxassislari va xodimlarini, shuningdek, respublika kompaniyalari 

va  korxonalari  ekologlarini  bioxilma-xillikni  saqlab  qolish  bo‘yicha  yangi  ilg‘or  yondashuvlarga 

o‘qitish yaxshilandi.  

5-bob. Strategiyaning maqsadlari va vazifalari 

43.  Ushbu  Bioxilma-xillikni  saqlash  strategiyasining  konsepsiyasi  O‘zbekiston 

rivojlanishning muvozanatli va barqaror shakliga erishishidan, u uzoq muddatli istiqbolda millatning 

iqtisodiy,  ijtimoiy  va  madaniy  ehtiyojlari  bog‘liq  bo‘lgan  ekotizimlarning  asosiy  xizmatlarini 

ta’minlaydigan bioxilma-xillikni e’tirof etishi, baholashi va saqlab qolishidan iboratdir. 

44.  Strategiyaning  maqsadi  2029-yilga  kelib  bioxilma-xillikni  saqlash  va  undan  barqaror 

foydalanishni,  ekotizimlar  faoliyat  ko‘rsatishi  va  ular  tomonidan  asosiy  xizmatlar  ko‘rsatilishini 

ta’minlash uchun samarali va shoshilinch chora-tadbirlar ishlab chiqilishidan iborat. 

45.  Bioxilma-xillikni  saqlash  va  undan  barqaror  foydalanishni,  oziq-ovqat  xavfsizligini, 

aholi  yashashi  uchun qulay muhitni hamda mamlakatni barqaror rivojlantirishni  ta’minlash uchun 

2029-yilgacha quyidagi strategik maqsadlar belgilandi: 

bioxilma-xillik  masalalarini  davlat  hokimiyati  boshqaruvi  organlari  va  butun  jamiyatning 

faoliyatiga kiritish; 

bioxilma-xillikka to‘g‘ridan to‘g‘ri yuklamalarni qisqartirish, uning komponentlaridan oziq-

ovqat landshaftlarida barqaror foydalanish; 

muhofaza  qilinadigan  tabiiy  muhitlar  hududi  tizimini  rivojlantirish,  ekotizim  xizmatlari 

tomonidan ta’minlanadigan afzalliklar hajmini ko‘paytirish; 

salohiyatni  rejalashtirish,  yaratish  va  moliyalashtirish  mexanizmlarini  rivojlantirish  yo‘li 

bilan biologik xilma-xillik saqlash va undan barqaror foydalanish samaradorligini oshirish. 

46. Strategiya turli darajalardagi davlat va nodavlat tuzilmalari, aholining kelishilgan sa’y-

harakatlarini  safarbar  qilishga,  shuningdek,  bioxilma-xillikni  saqlab  qolish  va  undan  barqaror 

foydalanish bilan bog‘liq bo‘lgan muayyan yo‘nalishlarni qo‘llab-quvvatlash va amalga oshirishdan 

manfaatdor bo‘lgan donorlarni jalb etishga yo‘naltirilgan. 

47.  Biologik  xilma-xillik  mavzularini  davlat  hokimiyati  boshqaruvi  organlari  va  butun 

jamiyatning faoliyatiga kiritish uchun: 

atrof  tabiiy  muhit  davlat  monitoringi  tizimini  takomillashtirish,  biologik  xilma-xillik 

komponentlari monitoringi bilan keng qamrab olish hisobiga uning mazmun-mohiyatini kengaytirish; 

biologik  xilma-xillik  qadriyatlari  va  ekotizim  xizmatlari  to‘g‘risida  davlat  hokimiyati 

boshqaruvi  organlari,  shuningdek,  jamiyatning  barcha  qatlamlarining  xabardorligi  va  bilimini 

oshirish; 

biologik  xilma-xilliklar  qiymati  va  ekotizimlar  xizmatlarini  iqtisodiy  baholashni  ishlab 

chiqish va uning mexanizmlarini rejalashtirish jarayoniga kiritish; 

tashkiliy-texnik,  texnologik  yechimlarni  o‘z  ichiga  oladigan  davlat  ekologik  ekspertizasi 

doirasida  tabiatni  muhofaza  qilish  tadbirlari  iyerarxiyasini  nazarda  tutuvchi  atrof  muhitga  ta’sir 

to‘g‘risidagi bayonotlar loyihalariga xalqaro talablarni ishlab chiqish va joriy etish zarur.  

48.  Biologik  xilma-xillikka  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  yuklamalarni  qisqartirish  va  uning 

komponentlaridan oziq-ovqat landshaftlarida barqaror foydalanish uchun: 

eng  zaif  tabiiy  ekologik  tizimlar  tanazzuli  va  fragmentatsiyasi  sur’atlarini  pasaytirish 

bo‘yicha kompleks choralar ishlab chiqilishi va amalga oshirilishini; 

takomillashtirilgan  huquqiy  va  metodik  asosda  suv  havzalari  va  boshqa  ekotizimlarning 

biologik resurslaridan barqaror foydalanishni ta’minlash zarur. 

49. Muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar tizimini rivojlantirish, ekotizimlar xizmatlari bilan 

ta’minlanadigan afzalliklar hajmini ko‘paytirish uchun: 

muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hudud  tizimini  muqobil  va  samarali  boshqarishni  va  tabiiy 

bog‘lar, kompleks buyurtmaxonalar va buyurtmaxonalar hisobiga tizim maydonini kengaytirishni; 

oziq-ovqat  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  va  qishloq  xo‘jaligini  yuritish  uchun 

foydalaniladigan  biologik  xilma-xillik  komponentlarini  saqlash  va  ulardan  barqaror  foydalanish 

davlat dasturi ishlab chiqilishini ta’minlash zarur. 

50. Salohiyatni yaratishni rejalashtirish yo‘li bilan biologik xilma-xillikni saqlab qolish va 

ulardan barqaror foydalanish samaradorligini oshirish uchun milliy, hududiy va tarmoq rivojlanishi 

rejalarining tarkibiy qismlari sifatida ushbu Strategiyaning qoidalari kiritilishi va amalga oshirilishini 

ta’minlash zarur. 

6-bob. Biologik xilma-xillikni saqlab qolish bo‘yicha harakatlarning asosiy yo‘nalishlari 

51. Biologik xilma-xillikni to‘g‘risidagi konvensiyaning Tomonlari konferensiyasi (KT-10) 

qaroriga muvofiq 2010-yilda Konvensiya tomonlari bo‘lgan mamlakatlar yangilashlari va “biologik 

xilma-xillikni  saqlab  qolish  bo‘yicha  samarali  va  yangilangan  milliy  strategiyalar  va  harakatlar 

rejalarini boshlashi” kerak. 

52.  Strategiya  va  Strategiyani  amalga  oshirish  bo‘yicha  Harakatlar  rejasi  biologik  xilma-

xillik  komponentlarining  hozirgi  holatini,  mamlakatning  iqtisodiy,  institutsional,  huquqiy,  ta’lim, 

ilmiy, axborot xususiyatlarini va boshqa xususiyatlarini tahlil qilishga asoslanishi kerak. 

53.  O‘zbekiston  tomonidan  mustaqillik  davrida  ko‘rilgan  biologik  xilma-xillikni  saqlab 

qolish va undan barqaror foydalanishga doir sa’y-harakatlar yerning tanazzulga uchrashi, cho‘llanish, 

qurg‘oqchilik,  areallar  va  turlar  sonining  qisqarishi  sohasida  va  tabiiy  resurslardan  nobarqaror 

foydalanishning boshqa oqibatlari bo‘yicha tendensiyalar uncha katta bo‘lmagan sekinlashishiga olib 

keldi. 

Biroq  bioxilma-xillik  masalalari  iqtisodiyotning  asosiy  sektorlariga  zarur  darajada 

integratsiyalashtirilmadi.  

54. Uzoq muddatli istiqbolda barqaror rivojlanishga erishish uchun biologik xilma-xillikni 

saqlash va undan barqaror foydalanish masalalarini zarur tashkiliy va moliyaviy resurslar yaratilgan 

holda iqtisodiyotning barcha sektorlarini milliy rivojlantirish rejalariga kiritish zarur. 

55. Mamlakatning yanada iqtisodiy rivojlanishi, aholi sonining va tabiiy resurslarga bo‘lgan 

talabning  o‘sishi  sharoitlarida  faqat  “yashil  iqtisodiyot”  prinsiplariga  amal  qilish  mamlakatning 

ekologik xavfsizligini, yerning uzoq muddatli mahsuldorligini ta’minlashga, biologik xilma-xillikni 

va ekotizimlarning asosiy xizmatlarini saqlab qolishga qodirdir. 

56.  Biologik  xilma-xillik  saqlab  qolinishi  va  undan  barqaror  foydalanishni  ta’minlash 

quyidagi asosiy yo‘nalishlarni amalga oshirish bilan bog‘liqdir: 

biologik  xilma-xillikni  saqlab  qolish  va  undan  barqaror  foydalanish  sohasida  normativ-

huquqiy bazani takomillashtirish; 

hayvonot  va  o‘simlik  dunyosi  obyektlari  davlat  kadastri  va  monitoringi  yuritilishini 

takomillashtirish; 

ushbu sohada siyosatni shakllantirish va kompleks qarorlar qabul qilish uchun zarur bo‘lgan 

biologik  xilma-xillikning  holati  va  ahamiyati  to‘g‘risidagi  zamonaviy  ilmiy  axborotni 

takomillashtirish; 

muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar tizimini rivojlantirish; 

eng  zaif  tabiiy  ekologik  tizimlar  tanazzuli  va  fragmentatsiyasi  sur’atlarini  pasaytirish 

bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish; 

hayvonlar va o‘simliklarning kamyob va  yo‘qolib borayotgan turlarini tiklash tadbirlarini 

amalga oshirish; 

hayvonot  va  o‘simliklar  dunyosi  obyektlaridan  noqonuniy  foydalanish  ustidan  nazorat 

qilishni kuchaytirish; 

ekologik turizmni rivojlantirish; 

biologik  xilma-xillikka  nisbatan  aholining  xabardorligi  va  ekologik  madaniyati  darajasini 

oshirish. 

1-§. Biologik xilma-xillik sohasida normativ-huquqiy bazani takomillashtirish 

57. Tabiatdan foydalanish sohasidagi faoliyatning huquqiy va qonunchilik asosi 120 tadan 

ortiq qonunlar va qonunosti hujjatlarini o‘z ichiga oladi, ularning ko‘pchiligi to‘g‘ridan to‘g‘ri yoki 

bilvosita biologik xilma-xillik masalalari bilan bog‘liqdir. 

Biroq hamon nuqsonlar mavjud, ayniqsa biologik xilma-xillikka salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi 

xo‘jalik  faoliyati  va  boshqa  faoliyat  loyihalarining  atrof  muhitga  ta’sirini  baholash  qo‘llanilishiga 

nisbatan nuqsonlar mavjud. 

58. Biologik xilma-xillikning davlat kadastri va monitoringini yuritishning institutsional va 

qonunchilik  asoslarini  takomillashtirish  zarur.  Tabiatdan  foydalanishga  va  uni  nazorat  qilishga 

yo‘naltirilgan  qonunosti  hujjatlari  ham  takomillashtirishni  talab  qiladi.  Shuningdek,  ham  biologik 

xilma-xillikni  saqlab  qolish  bo‘yicha  faoliyatni  moliyalashtirishni  izlash,  ham  davlat  tomonidan 

ushbu sohaga investitsiyalarni baholash uchun yangi yondashuvlarni ishlab chiqish zarur.  

59.  Biologik  xilma-xillikni  saqlab  qolish  va  undan  barqaror  foydalanish  masalalarini 

iqtisodiyot sektorlariga integratsiyalash bilan bog‘liq muammolarni hal etish uchun qishloq, o‘rmon, 

baliqchilik  xo‘jaligi  va  akvamadaniyatlar,  energetika,  yer  usti  transporti,  qazib  oluvchi  sanoat  va 

turizmning normativ bazalarini takomillashtirishni nazarda tutish zarur. 

Bundan tashqari, tabiatni muhofaza qilish qonunchiligi (yo‘riqnomalar, tartibotlar)ni amaliy 

qo‘llash mexanizmlarini kuchaytirish zarur. 

2-§. Hayvonot va o‘simlik dunyosi obyektlari davlat kadastri yuritilishini va monitoringi olib 

borilishini takomillashtirish 

60. Hozirgi vaqtda Atrof tabiiy muhit davlat monitoringining umumiy tuzilmasida biologik 

xilma-xillik komponentlari yetarlicha ifodalanmasligi kuzatilmoqda.  

Shu bilan birga, biologik xilma-xillikning tizimli monitoringini rivojlantirish, shu jumladan, 

monitoringning tegishli tuzilmalarini va uni amalga oshirish uchun asosiy yo‘nalishlarni rivojlantirish 

bilan  bog‘liq  muammolarni  hal  etish  maqsadida  muayyan  xatti-harakatlar  ko‘rilmoqda. 

Respublikaning  davlat  qo‘riqxonalarida  etalon  ekotizimlar  uchun  biologik  xilma-xillik 

monitoringining yagona kelishilgan tizimi ishlab chiqilmoqda.  

61. Asoslangan qarorlar qabul qilish uchun biologik xilma-xillik komponentlarining holati 

va rivojlanishi dinamikasi to‘g‘risida dolzarb va ishonchli ma’lumotlar mavjudligi zarur.  

62. Hayvonot va o‘simlik dunyosi obyektlari davlat kadastrini yuritish va monitoring olib 

borishni  takomillashtirish  maqsadida  biologik  xilma-xillik  komponentlari  monitoringining  yagona 

tizimini  ishlab  chiqish,  tasdiqlash  va  joriy  etish,  biologik  xilma-xillik  monitoringi  usullari  va 

obyektlarini birxillashtirish, biologik xilma-xillik monitoringi ma’lumotlar bazasini rivojlantirish va 

takomillashtirish zarur. 

3-§. Muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar tizimini rivojlantirish  

63.  Respublika  muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlar  tizimi  umumiy  o‘lchami,  tarkibi, 

konseptual yondashuv, moliyalashtirish prinsiplari nuqtai nazaridan cheklanishlarga ega.  

Muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlar  tizimini  takomillashtirish  va  uni  samarali 

boshqarishni ta’minlash bugungi kunda dolzarb vazifalar hisoblanadi. 

64.  Tizimni  rivojlantirish,  yaxshilash  va  muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlar  samarali 

boshqarilishini  ta’minlash  maqsadida  ilmiy  tadqiqotlar  va  monitoring  olib  borishga,  muhofaza 

qilinadigan  tabiiy  hududlar  barpo  etish  tartibini,  ularni  moliyalashtirish  manbalarini  aniqlashga, 

kadrlar  bilan  ta’minlashni  yaxshilashga  yo‘naltirilgan  normativ-huquqiy  hujjatlarni  qabul  qilish 

zarur.  

65.  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “Muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlar 

sohasida  davlat  boshqaruvi  tizimini  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”  2019-yil  20-

martdagi  PQ-4247-son 

qaroriga 

muvofiq  2019  —  2022-yillar  davrida  Qoraqalpog‘iston 

Respublikasida beshta yangi muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar tashkil etiladi. Bular: 

Janubiy Ustyurt davlat qo‘riqxonasi; 

“Beltov”, “Oqtepa” va “Oqdaryo-Qozoqdaryo” oralig‘i davlat buyurtmaxonalari; 

“Sudochye”  davlat  buyurtmaxonasi  negizida  “Sudochye”  ko‘llar  tizimi”  davlat 

buyurtmaxonasi. 

66. Yangi muhofaza qilinadigan tabiiy hududlarni tashkil etish bilan birgalikda istiqbolda 

mavjud  davlat  buyurtmaxonalarini  ularga  boshqarish,  moliyalashtirish  va  muhofaza  qilishning 

tegishli tartibi bilan birgalikda yuridik shaxs maqomini berish yo‘li bilan ularni rivojlantirish yoki 

qayta tashkil etishga alohida e’tiborni qaratish zarur. 

4-§. Eng zaif tabiiy ekologik tizimlarning tanazzuli va fragmentatsiyasi sur’atlarini 

pasaytirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish  

67. Respublika iqtisodiyotida muhim rol o‘ynaydigan chorvachilik tabiiy ekotizimlarga katta 

ta’sir ko‘rsatmoqda. Bunda shuni hisobga olish zarurki, xususiy egaliklarda mollar bosh soni o‘sib 

bormoqda.  Shu  munosabat  bilan  yaylov  ekotizimlari  ayniqsa  qo‘y-echkilardan  katta  yuklamaga 

duchor bo‘lmoqda. 

68.  O‘simlik  dunyosi  davlat  kadastrini  yuritish,  yaylovlarning  tanazzuli  va  cho‘llanish 

jarayonlarining  oldini  olish  yuzasidan  tadbirlarni  ishlab  chiqish  uchun  tabiiy  yaylovlar  va 

pichanzorlarda o‘sadigan o‘simliklarni davriy biobotanik tekshirishdan o‘tkazish zarur. 

69. Mamlakatda o‘rmonlar hududlarining qisqarishi hayvonlar va o‘simliklar yashash joylari 

yo‘qolishiga olib keladi va o‘rmon ekotizimlari tanazzuli jarayonlariga ko‘maklashadi. Amudaryo, 

Sirdaryo, Zarafshon daryosi, Chirchiq daryosi, Ohangaron daryosi bo‘ylab joylashgan to‘qayzorlar 

mamlakatda maydoni kam to‘qayzorlar hisoblanadi.  

70. Orol dengizining qurigan tubida o‘rmon-meliorativ ishlarni amalga oshirish hamda tog‘ 

massivlari va to‘qaylarning o‘rmonlar bilan qoplanishini oshirish yo‘li bilan Orolbo‘yini ekologik 

sog‘lomlashtirish  yashash  joyi  tanazzulining  davom  etayotgan  jarayonining  oldini  olish  uchun 

ekologik sog‘lomlashtirish tadbirlari dolzarb hisoblanadi.  

71. Orol dengizining qurigan tubida ekologik vaziyatni yaxshilash maqsadida o‘rmonzorlar 

barpo  etish  bo‘yicha  katta  ko‘lamli  ishlar  amalga  oshirilmoqda.  Vazirlar  Mahkamasining  “Orol 

dengizining  qurigan  tubida  “yashil  maydonchalar”  —  himoya  o‘rmonzorlari  barpo  etishni 

jadallashtirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”  2019-yil  15-fevraldagi  132-son 

qarori

  bilan  2019-yilda 

500 ming gektar yerga ko‘chatlar ekish nazarda tutilgan. Ushbu ishlar Orol dengizining qurigan tubini 

to‘liq o‘rmonzorlashtirishgacha davom ettirilishi kerak.  

5-§. Hayvonlar va o‘simliklarning kamyob va yo‘qolib borayotgan turlarini tiklash 

tadbirlarini amalga oshirish  

72.  Yangi  muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlar  barpo  etish  hamda  mavjudlarini 

rivojlantirish  hayvonlarning  kamyob  va  yo‘qolib  borayotgan  turlari  sonini  tiklashda  muhim  o‘rin 

tutadi. 

Tiklash  va  ko‘paytirish  bo‘yicha  pitomniklar  tashkil  etish  tadbirlarini  amalga  oshirish 

hayvonlarni, asosan ularning kamyob va yo‘qolib borayotgan turlarining sonini tiklashga muayyan 

ulush qo‘shadi.  

73.  Yovvoyi  holda  o‘suvchi  o‘simliklardan  foydalanishni  qisqartirish  maqsadida 

respublikaning turli mintaqalarida plantatsiyalar tashkil etish tadbirlarini amalga oshirish zarur.  

6-§. Hayvonot va o‘simlik dunyosi obyektlaridan noqonuniy foydalanish ustidan nazoratni 

kuchaytirish 

74. O‘simliklar va hayvonlar turlaridan foydalanishning tijorat usullarini shartli ravishda: 

oziq-ovqatbop va dorivor o‘simliklarni yig‘ish va sotishga; 

yovvoyi hayvonlar bilan savdo qilishga ajratish mumkin. 

75. O‘simliklardan tijorat maqsadlarida foydalanish ekspert baholashga ko‘ra oxirgi 20 yilda 

ancha  ko‘paygan.  Bu  tijorat  kompaniyalari  tomonidan  amalga  oshiriladigan  bozorlarda  sotishdan 

tortib ularni qayta ishlash va marketingning murakkab mexanizmlarigacha kuzatiladi. 

76. Hayvonlardan tijorat maqsadida foydalanishning istalgan turi katta iqtisodiy foyda olish 

uchun ulkan salohiyat hisoblanadi, biroq ushbu faoliyat barqaror boshqarilishi va ilmiy asoslangan 

ma’lumotlar asosida amalga oshirilishi lozim. 

77. Ovchilik xo‘jaligini barqaror yuritishda ov mahsulotlarini barqaror olish va o‘lja olish 

imkoniyati yuzaga keladi. O‘ljadan olingan daromadlar ulardan biotexnik va muhofaza tadbirlarini 

amalga  oshirishda,  hayvonlarning  ovlanadigan  turlarini  tiklashda  foydalanish  imkoniyatini 

ta’minlaydi.  

78.  Hayvonot  va  o‘simlik  dunyosini  muhofaza  qilish  quyidagilar  yo‘li  bilan  amalga 

oshiriladi: 

muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish  sohasida  qoidalar,  normalar  va  normativlarni 

belgilash; 

cheklashlar va taqiqlarni belgilash; 

maxsus foydalanish huquqini to‘xtatib turish, to‘xtatish, bekor qilish; 

o‘zboshimchalik bilan foydalanish va foydalanishning belgilangan tartibi boshqacha tarzda 

buzilishlarining oldini olish; 

yashash va o‘sish muhiti muhofaza qilinishini tashkil etish; 

davlat kadastrini yuritish va monitoring olib borish; 

muhofaza  qilinadigan  tabiiy  hududlarni  tashkil  etish  va  rivojlantirish,  hayvonlar  va 

o‘simliklarning kamyob va yo‘qolib ketish xavfi ostidagi turlarini Qizil kitobga kiritish;  

pitomniklar  va  plantatsiyalarda  hayvonlar  va  o‘simliklarning  kamyob  va  yo‘qolib  ketish 

xavfi ostidagi turlarini ko‘paytirish; 

hayvonot  va  o‘simliklar  dunyosi  obyektlarining  davlat  hisobini  olib  borish  va  ulardan 

foydalanish hajmlarini hisobga olish; 

hayvonot  va  o‘simliklar  dunyosi  obyektlarini  muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish 

sohasida nazorat qilish; 

O‘zbekiston  Respublikasiga  olib  kirish  va  O‘zbekiston  Respublikasidan  olib  chiqishni 

tartibga solish; 

muhofaza qilish va oqilona foydalanish bo‘yicha biotexnik tadbirlarni va boshqa tadbirlarni 

amalga oshirish. 

79. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish 

sohasida  davlat  boshqaruvi  tizimini  takomillashtirish  bo‘yicha  qo‘shimcha  chora-tadbirlar 

to‘g‘risida”  2018-yil  3-oktabrdagi  PQ-3956-son 

qaroriga

  muvofiq  O‘zbekiston  Respublikasi 

Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining inspeksiya xizmati qayta tashkil 

etildi.  Ushbu  qarorga  muvofiq  hayvonot  va  o‘simlik  dunyosini  saqlash  ustidan  nazoratni  amalga 

oshiruvchi  davlat  inspektorlari  soni  ko‘paytirildi  hamda  ularning  faoliyatini  O‘zbekiston 

Respublikasi Davlat budjeti hisobiga moliyalashtirish tartibi belgilandi.  

80.  Brokonyerlik  darajasini  pasaytirish  maqsadida  ekologik  tadbirlarni  tashkil  etish  yo‘li 

bilan aholi orasida ekologik ong darajasini hamda treninglar va ta’lim beruvchi seminarlar tashkil 

etish yo‘li bilan davlat inspektorlari malakasini oshirish zarur.  

7-§. Ekologik turizmni rivojlantirish 

81.  Ekologik  turizm  O‘zbekistonda  rivojlanayotgan  va  istiqbolli  tarmoq  hisoblanadi. 

Ekologik turizm katta iqtisodiy daromad keltirishga qodirdir. 

82.  Tabiiy  bog‘larning  rekreatsion  zonalaridan,  ayniqsa  tog‘larda  va  tog‘oldi  yaqinidagi 

shaharlarda foydalanish so‘nggi 20 yilda shiddat bilan o‘sdi. Aholi an’anaviy ravishda ommaviy dam 

oladigan joylarda  rekreatsion  yuklamaning oshishi  ayniqsa mahalliy tabiiy o‘simliklar dunyosi  va 

hayvonlar to‘dalarining biologik xilma-xillik tuzilmasiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. 

83. Uyushtirilgan ekologik turizm tashkil etish tadbirlarini amalga oshirish zarur. Birinchi 

navbatda normativ-huquqiy bazani takomillashtirish zarur, tegishli kadrlar tayyorlash masalasi ham 

muhim hisoblanadi.