Qarsffl muhandislik iqtisodiyotinstituti r. X. Ergashev qishloq xo‘ jaligi iqtisodiy oti

10.1-rasm. Qishloq xo‘jaligida investitsiya faolligini oshirish omillari

Agrosanoat kompleksi tuproq unumdorligini oshirish, asosiy ishlab chiqarish vositalarini tildash va sotib olish, yangi texnologiyalami joriy etish qishloqning ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmasini yaxshilash oxir-oqibat mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash uchun investitsion resurslaming j iddiy oshishini ta’minlanmoqda.

Qishloq xo‘jaligida investitsiya jalb qilishni to‘xtatib turgan omillar qo‘yidagilar: birinchidan, investorlar ajratgan mablaglari qaytishi bo‘yicha yetarli kafolatga ega emaslar; ikkinchidan, qoidaga ko‘ra, investitsion loyihalami realizatsiya qilish uchun kerak bo‘ladigan investitsiya hajmi, loyihani ta’minlash uchun tashabbuskor tomonidan taqdim etiladigan garov hajmidan sezilarli ortadi; uchinchidan, garov sifatida taqdim etiladigan mulkning likvidligi o‘ta past; to‘rtinchidan, rivojlangan sug‘urta bozori yo‘q sharoitda qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi riski (tavakkali) yuqori; beshinchidan, amalda zamonaviy va samarali moliyaviy menejmentning yo‘qligi investitsion loyihalar realizatsiyasi monitoringini qiyinlashtiradi.
10.1-jadval
Respublika qishloq xo‘jaIigi iqtisodiyotiga jalb etilgan investitsiyalar dinamikasi (2004-2009 yillar) (foizda)

№	Ko'rsatkichlar	2004 у	2005 у	2006 у	2007 у	2008 у	2009 у
1.	Iqtisodiyotga jalb etilgan investitsiyalardagi ulush	5,7	5,4	5,8	4,4	3,4	3,2
2.	Investitsiyalaming o‘sish sur’atlari	18,0	.17,0	19,3	14,3	12,1	11,9
3.	Iqtisodiyotga jalb etilgan xorijiy investitsiyalardagi ulush	3,1	4,9	6,1	4,0	0,7	2,4
4.	YAIM kapital hajmi o‘sishida qishloq xo‘jaligmiDg ulushi	1,1	1,3	0,9	-6,3	-5,9	2,2

2. 
   
   Qishloq xo‘jaligida sarflanayotgan investitsiyalar (kapital qo‘yilmalar)ning manbalari, sarflanish yo‘naIishIari
   

Davlat investitsion siyosatining asosiy tamoyillari zamonaviy bosqichda mavjud foiz stavkalarining pasayishi iqtisodiyotning real sektoridagi investitsiyalaming mos keluvchi samaradorhgi darajasigacha pasayishi kerak: mavjud soliq tizimini soddalashtirishdek, amortizatsiya siyosatini takomillashtirish; tashqi va ichki investorlaming bevosita investitsiyalarini rag‘batlantirish maqsadida investitsion risklami pasaytirish uchun tashkiliy huquqiy nuqtai nazarlami shakllantirish; byudjet investitsion resurslarini tanlov asosida joylashtirishdan foydalanish samaradorligini oshirish.

Bozor munosabatlarining rivojlanishi bilan kapital qo‘yilmalari manbalari va usullari ham o‘zgaradi. Hozirgi zamon bosqichida investitsiyalar qo‘yidagicha moliyalashtiriladi:

• xususiy moliyaviy resurslar va investorlaming xo‘jalik ichidagi rezervlari (daromad va amortizatsiya ajratmalari; fuqarolar va yuridik shaxslaming jamg‘armalari va omonatlari, sug‘urta idoralari tomonidan tabiiy ofatlar, avariyalar va boshqalardagi yo‘qotishlami qoplash ko'rinishidagi to‘lov mablag‘lari va boshqa);

  
  

• investorlaming qarz ko‘rinishidagi moliyaviy mablag‘lari (bank va byudjet kreditlari, obligatsiya zayomlari);

  
  

• jalb qilingan moliyaviy mablaglar (mehnat jamoalari a’zolari ftiqarolar, yuridik shaxslarning aktsiya sotishdan olgan mablaglari, pay va boshqa tolovlari;

  
  

• davlat, mahalliy byudjetlar va byudjetdan tashqari fondlardan tashkil topishi.

  
  

Bozor iqtisodi sharoitida qishloq xo‘jaligiga kapital qo‘yishning asosiy manbasi - xususiy mablag‘: daromad va amortizatsiya ajratmalari hisoblanadi. Qoidaga ko‘ra, amortizatsiya ajratmalari asosiy vositalaming takror ishlab chiqarishini, sodda daromad esa kengaytirilgan holda ta’minlaydi (10.2-jadval).