Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti


Predmet  (hodisa)  ning  bir  qator  xususiyatidan  fikran  chetlashish  va  ular


Download 1.5 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/25
Sana09.01.2022
Hajmi1.5 Mb.
#258267
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   25
Bog'liq
fizika Temirova

Predmet  (hodisa)  ning  bir  qator  xususiyatidan  fikran  chetlashish  va  ular 

orasidagi  munosabat  yoki  bor  xususiyat  va  munosabatni  ajratish  abstraktlash 

nomini oldi.

 Abstraksiya aqliy faoliyatni asosiy usullaridan biri sifatida va empirik, 

nazariy  bilish  pog‘onasi  (formal  va  mazmunli  abstraksiyaga  mos)  uchun 

harakterlidir.  

Maktab  о‘quvchilari  fizika  о‘qish  jarayonida  murakkab  tabiat 



hodisalarini о‘rganib bо‘lmas tomon va belgilardan chetlashish (chetlab о‘tish) yо‘li 

bilan  abstraktlashni  о‘rganadilar.  Istagan  fizik  tushuncha,  fizik  kattalik,  fizikaning 

qonunlari, ya’ni istagan bilim elementlari, –bu abstraktlashni natijasidir. О‘qituvchi 

tekis harakat tushunchasini tushuntirishda maktab о‘quvchilariga har kunlik hayoti 

yoki  eksperiment  jarayonida  uchrayotgan  abstrakt  tushunchani  real  harakatdan 

farqini  kо‘rsatadi.  Massa  fizik  kattalik  sifatida  obyektning  aniq  xususiyatini 

harakterlaydi. Bunda о‘quvchilarga fizikani о‘rganish jarayonida, bu xususiyatlarni 

har  xil  bо‘lishligi  tushuntiriladi.  Umuman  aytganda,  maktabda  massa  haqida 

tushunchalarni  shakllantirish  hodisalarni  о‘rganish  bilan  boshlash  mumkin.  Ya’ni 

inertlik paydo bо‘lishida yoki qaysiki gravitatsiya paydo bо‘lishidan shakllantirishni 

boshlash  mumkin.  Xulosalab  aytish  mumkinki,  massa  tushunchasini  jismda  bor 

bо‘lgan modda miqdori sifatida mavjudligini tushunish lozim. 

  

Massa tushunchasi jismni inertmasligi yoki gravitatsion xususiyatini bir jinsli 



jismlardan tarkib topgan zarrachalar sonini solishtirish kerak bо‘lganda qо‘llanilishi 

mumkin. Bu molekulyar fizikada juda muhim, bunda massaning xususiyati mavjud 

emasdek  va  undan  abstraklash  mumkin.  Bundan  tashqari,  mexanikada  qayerda 

birinchi  marta  tushunchasi  kiritilayotganda,  massa  invariant  kattalik  sifatida 

qaraladi. Ya’ni, massani hisob tizimi nisbatan harakat tezligiga bog‘liq bо‘lmagan, 

о‘zgarmas  kattalik  sifatida,  qaysiki  hisob  tizimini  tanlashdan  о‘lchov  ishlari  olib 

boriladi.  Boshqacha  aytganda,  mexanikada  massa–bu  juda  murakkab  mо‘ljallab 

qо‘yilgan tizimdir. Fizika о‘qituvchisi fizik tushuncha, kattalik, qonunlarni abstrakt 

harakterliligini allhida kо‘rsatib borishi kerak. 

  

Abstraktlash  jarayoni  bilan 




Download 1.5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling