Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya fakulteti zooogiya kafedrasi

1- rasm. Mikroskop: 
1—okulyar; 2— obyektiv; 3—buyum stolchasi (kursisi); 4—kо‘zgu; 5— 
makrovint; 6— mikrovint; 7—shtativ; 8— taglik. 
 
Mikroskopning mexanik qismi shtativ, buyum stolchasi, makrometrik 
(kremalera), mikrometrik vintlar va revolverdan iborat. Shtativning pastki qismi 
taqasimon bо‘lib, u mikroskopning stol ustida turishiga yordam beradi. Shtativning 
yuqori qismi mikroskop dastasi deyladi va о‘ng qо‘l bilan ishlashga 
moslashtirilgan. Shtativda buyum stolchasi biriktirilgan. Bu stolchaning markazida 
teshikchasi bо‘lib, u kо‘zgu orqali tushadigan yoruqlikni obyektivga о‘tkazadi. 
Buyum stolchasining ustida buyum oynasini qisib turadigan ikkita qisqich-
klemmalar bor. Ikkala yon tomonida esa ikkita vinti bо‘lib, bular yordamida 
stolchani obyekt bilan birgalikda о‘ng yoki chap tomonga, oldinga va orqaga 
siljitish mumkin. 
Tubusni yuqoriga yoki pastgi harakatlantirish uchun makrometrik vintlardan 
foydalaniladi. Makrometrik vint yoki kremalyera fokus oralig‘ini tahminan 
topishga va buyumning aksini kо‘rishga imkon beradi. Makrometrik vint esa 
tubusni asta – sekin xarakatlantirib, fokus oralig‘ini aniqroq topish hamda 
tekshirilayotgan obyektning yuzasini va ichki qismlarini kо‘rish maqsadida 
ishlatiladi. Buyum stolchasining ostida mikroskopning yoritkich qismlari, ya’ni 
kо‘zgu, kondensor va diafragmalar joylashgan. 
Kо‘zgu ikki tomonlama, bir tomoni tekis, ikkinchisi botiq bо‘lib, 
yorug‘likni tо‘plab beradi. Kо‘zgu shtativning pastki qismiga xaraktchan qilib 
о‘rnatilganligi uchun uni yorug‘lik manbaiga qarab aylantirish mumkin. 
Kondensor ikkita linzadan iborat bо‘lib, ular umumiy gardishga birlashgan. 
Kondensor kо‘zgudan tushayotgan nurni yig‘ib, markazlashtirib о‘tkazadi. Maxsus 
vint yordamida kondensorni yuqoriga kо‘tarib va pastga tushirib yorug‘likni 
oydinlashtirish va xiralashtirish mumkin. Kondensorning ostida joylashgan 
diafragma ayrim melall plastinkalardan iborat, ular doira shaklida bir-birini qoplab 
turadi. Diafragma yopilganda plastinkalar markazida kichik teshikchalar hosil 
bо‘ladi va yorug‘lik u orqali о‘tadi. Bu teshikchani diafragma chetidagi dastag 
(richag) yordamida kattalashtirib yoki kichiklashtirib, obyektni ravshan qilib 
kо‘rish mumkin.

---