Qarshi davlat universiteti lingvistika kafedrasi tilshunoslik fanidan

Undosh tovushlar tasnifi. 
Undosh tovushlar qo‘yidagicha tasnif etiladi: I. Aktiv nutq organlarining 
ishtiroki va to‘siqning hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra. II. Shovqinning hosil bo‘lish usuli 

---

20 
yoki to‘siqning qanday hosil bo‘lishi ko‘ra. III. Undosh tovushlarning talaffuzida 
tovush paychalarining titrashiga ko‘ra. 
I. 1. undoshlar hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra yana lab, til va bo‘g‘iz undoshlariga 
bo‘linadi. 
lab undoshlari 2 ga 
a) lab-lab; b, p, m, v, r, t. 
b) lab-tish; pastki lab va yuqori tish ishtirokiga m-n: v, f. 
II. 2. Til undoshlari (til oldi, til o‘rta) 
a) til oldi: [t, d, s, sh, n] 
b) til o‘rta: [y] 
v) til orqa: [q, g‘] 
g) chuqur til orqa: [q, g‘, x] 
Til oldi undoshlari o‘z navbatida dorsal (tish): [s, z, n]; 
apikal (tanglay); [t, d] 
kakuminal (til orqa): [ch, sh, j] 
tovushlarga ajratiladi. 
I. 3. Bo‘g‘iz (tovushlari) undoshlari [h] 
II Undoshlar hosil bo‘lish usuliga ko‘ra; 
1) shovqin (eräutchlaute) 
2) sonor (sonare) tovushlarga bo‘linadi. 
II. 1. Shovqin hosil bo‘lish usuliga ko‘ra: 
a) portlovchi [b, p, t, d] [b, p, t, k, d, d] 
b) sirg‘aluvchi [v, f, s, t, j, x] [f, v, s, z, j, x, h] 
c) affrikat qorishiq [u] [ch, j] (ch=t+sh, j=d+j; u=t+e); [pƒ, ts, ts] 
II. 2. Sonor tovushlari [e, y, r] 
a) burun (nasale) [m, n, ng] [m, n, ] 
b) yon (Seitenlaute) [l] [e] 
c) titroq (zitferlaute) [r] [r, R] 
d) o‘rta [y]
III. Tovushlar paycha (ovoz)larining ishtirokiga ko‘ra shovqinli undoshlar 2 ga 
bo‘linadi: 
a) jarangli: [b, v, d, z, j, g‘, g]; [b, v, d, z, j, g, m, n, l, r, ] 
b) jarangsiz: [p, f, t, s, sh, x, k]; [p, f, t, s, sh, e, k, pt, ts, ts, R, h,] 
 

---

21