Qarshi davlat universiteti lingvistika kafedrasi tilshunoslik fanidan

Umumiy tilshunoslik bu – 
tilni umuman insonga xos hodisa, insonning 
ajralmas qismi sifatida oʻrganuvchi boʻlimi. Umumiy tilshunoslikning asosiy vazifasi 
dunyo tillariga xos eng umumiy belgi—xususiyatlarni aniklash va yoritishdir. Bu 
vazifa ayrim tillar va til guruhlari yuzasidan kuzatishlarni umumlashtirish; til 
qurilishining , tabiiy va mashina tillari semantikasi va sintaksisining , shuningdek, 
fonetikaning (faqat tabiiy tillarda) eng umumiy, universal qonuniyatlarini aniqlash 
orqali hal etiladi. Xususiy tilshunoslik esa oʻz urganish manbaiga koʻra ayrim bir tilga 
(rusistika), biror tillar guruhi yoki oilasiga (romanistika, turkiyshunoslik), bir mintaqa 
yoki tipologik guruhga mansub tillarga (bolqonshunoslik, kavkazshunoslik) xos 
xususiyatlarni oʻrganadi. 
Umumiy tilshunoslik barcha tillarning umumiy (yoki statistik jihatdan ustun 
boʻlgan) belgilarini tipologiya yordamida empiric induktiv tarzda; tilning amal 
qilishidagi umumiy (har qanday jamoaga mansub kishilar uchun ahamiyatli bo‘lgan) 
qonuniyatlarni oʻrganish orqali deduktiv tarzda ham aniqlab beradi. Umumiy 
tilshunoslik, shuningdek, tilning sathlarga boʻlinishiga qarab hamda muayyan 
boʻlimning til belgisi (soʻz) va matn (fikr, gap)ning u yoki bu tomoniga moyilligiga 
qarab ham tilshunoslik bo‘limlarini ajratib kursatadi ( umumiy fonetika, umumiy 
morfologiya). 

---

9 
Umumiy tilshunoslik fani doirasida tilning tabiati va mohiyati, til va tafakkur, til 
va nutq, tilning tarkibiy tuzilishi, til tizimini anglash, tilning paydo boʻlishi va 
rivojlanishi, yozuvning paydo boʻlishi, tillarning morfologik (tipologik) va genealogik 
tasnifi, tillarni ilmiy oʻrganish metodi, tilda shakl va mazmun kabi muammolar 
urganiladi. Bulardan til va nutq, tilni tekshirish metodi, tilda shakl va mazmun 
muammolari "Umumiy tilshunoslik" fani nomi bn, krlgan muammolar esa 
"Tilshunoslikka kirish" fani nomi bilan bog‘liq. Umumiy tilshunoslikning tarkibiy 
qismi hisoblangan tilshunoslikka kirishda til haqida boshlang‘ich maʼlumotlar beriladi, 
tilshunoslikda qoʻllanadigan asosiy ilmiy termin va tushunchalar bilan tanishtiriladi, 
tilshunoslikning asosiy qismlarini va xususiy tilshunoslikda o‘rganiladigan masalalarni 
o‘zlashtirish uchun nazariy asos beriladi. Yuqoridagilarga koʻra "Umumiy 
tilshunoslik" terminini keng va tor maʼnolarda tushunish toʻgʻriroq buladi. Umumiy 
tilshunoslik tilshunoslikning boshqa ijtimoiy fanlar (mas, adabiyotshunoslik, falsafa, 
tarix, arxeologiya, etn., psixologiya) hamda tabiiy fanlar, xususan, biologiya va 
matematika bilan aloqasini ham o‘rganadi.