Qarshi davlat universiteti lingvistika kafedrasi

MATN LINGVISTIKASINING

Boshqa fanlar
Bilan bog’liqligi





MATN LINGVISTIKASI

• 
  Matn lingvistikasi fanining obyekti – matn (ilmiy, badiiy, publitsistik matn va b).
  
• 
  Matn lingvistikasi fanining predmeti – matnning turli jihatlarini tadqiq qilish, ya’ni matnni lingvistik, sotsiolingvistik, psixolingvistik, lingvostatistik, kognitiv-diskursiv va b. jihatlarini о‘rganishdir.
  

О‘ZBEK TILSHUNOSLIGIGA MATN NAZARIYASI
О‘zbek tilshunosligiga matn nazariyasining olib kirilishi va yangi taraqqiyot bosqichiga kо‘tarilishida N.M.Turniyozov, B.Yо‘ldoshev, A.Mamajonov, E.Qilichev, M.Hakimov, M.Yо‘ldoshev, S.Boymirzayevaning tadqiqotlari muhim ahamiyat kasb etdi.


RUS TILSHUNOSLIGIDA MATN LINGVISTIKASI
Rus tilshunosligida matn lingvistikasining shakllanishi va rivojlanishida I.R.Galperin, K.Kojevnikova, YE.A.Referovskaya, G.Y.Solganik, V.G.Gak, M.V.Lyapon, O.I.Moskalskaya, A.A.Metsler, O.L.Kamenskaya kabi olimlarning xizmati katta bо‘ldi.


MATN TA’RIFI
О‘zbek tilining izohli lug‘atida
matn sо‘zining arabchadan о‘zlashganligi, eskirgan kitobiy sо‘z ekanligi va aynan tekst sо‘zi anglatgan ma’noga tengligiga ishora qilinadi. Izohli lug‘atning 156-betida tekst sо‘ziga quyidagicha ta’rif beriladi: [r‹lat] 1. Yozilgan, kо‘chirilgan yoki bosilgan ijodiy, ilmiy asar, nutq, hujjat va shu kabilar yoki ularning bir parchasi; matn. Maqolaning teksti. 2. Muzika asariga, masalan biror kuyga, opera, romans va shu kabilarga asos bо‘lgan she’r, sо‘z. 3. Poligrafiyada yirik shriftlardan birining nomi. [1] О‘zbek tilining izohli lug‘ati. –M.: Russkiy yazik, 1981, 452-b
Shunday qilib, jahon tilshunosligida matnni tadqiq etish bobida muayyan yutuqlarga erishilgan. Biroq turkiy tilshunoslikda, jumladan о‘zbek tilshunosligida matn lingvistikasi muammolari hali endigina о‘rganilmoqda.

Nazorat savollari:

1. Matn lingvistikasi muammolarining tilshunoslikda о‘rganilish tarixi haqida qisqacha ma’lumot.
2. K.Gauzenblaz, R.Xarveg va M.Mayenova kabi olimlarning matn tilshunosligiga doir qarashlari.
3. Matn tilshunosligi masalalarini о‘rganishda M.Pfyutse, R.Bart, T.van Deyk kabi olimlarning о‘rni.
4.K.Kojevnikova, Y.Korjenskiy va K.E.Xaydolfning matn tilshunosligiga doir qarashlari haqida.
5.YE.A.Referovskaya, A.A.Leontyev, M.V.Lyapon, I.R.Galperin kabi rus tilshunoslarining matn strukturasi va komponentlarini о‘rganish sohasidagi qarashlari.
6.Matnning umumnazariy masalalari, uning pragmatikasi va stilistikasi muammolari tadqiqida V.G.Gak, T.M.Nikolayeva, G.Y.Solganik, R.A.Budagov, V.V.Odinsov kabi olimlarning xizmatlari.