Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya kafedrasi


Download 1,91 Mb.
bet149/190
Sana04.04.2023
Hajmi1,91 Mb.
#1329063
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   190
Bog'liq
Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi 3-KURS MAJMUA

TARQATMA MATERIALLAR

Yer yuzidagi eng yirik yarim orollar








Nomi

Maydoni ming km²





Arabiston

2730





Hindiston

2050





Hindi Xitoy

2000





Labrador

1320





Skandinaviya

800





Somoli

750





Pireney

582





Bolqon

505





Kichik Osiyo

400





Taymir

400






Yer yuzidagi eng yirik orollar








Nomi

Maydoni ming km





Grenlandiya

2176





Yangi Gvineya

793





Kalmantan

734





Madakaskar

587





Baffin Yeri

507





Sumatra

427





Buyuk Britaniya

230





Xonsyu

227





Viktoriya

217





Elsmir

196






Yer yuzidagi eng yirik ko’llar





Nomlari.

Maydoni km.da.

Eng chuqur joyi m. da.

Joylshgan hududi.


Kasbiy dengiz

396000

1025

Yev.O’rta Osiyo g’arbida.


Yuqori

82103

406

SH.A. AQSH,Kanada,shimoli sharqida.


Viktoriya

64483

80

Afrika.Uganda,Keniya,Tanzaniya.


Guron

59700

228

SH.A. AQSH,Kanada.


Mechigan

57757

281

SH.A. AQSH.


Orol dengizi

33640

61

Yev.Qozaog’iston,O’zbekiston,Kidr,Tanzaniya.


Tanganika

32900

1435

Afrika. Zambiya,Brundiy.


Baykal

31500

1600

Yev. Rossiya.


Katta Ayiq

31328

137

SH.A. Kanada, Tanzaniya, Mozombik.


Nyasa

29604

7063

Afrika. Malave.


Katta Qullar

28570

15

SH.A. Kanada.


Eri

25667

64

SH.A.Kanada, AQSH.


Vinnipeg

24390

19

SH.A.Kanada.


Ontario

19011

75

Yev.AQSH, Kanada.


Balxash

18430

341

Yev. Qozog’iston.


Chad

17800

11

Afrika.Niger,Nigeriya,Chad.


Ladoga

17700

225

Yev. Rossiya.


Marakaybo

13512

250

J.A. Venesuela.



Yer yuzidagi yirik daryollar





Nomlari.

Havzasining maydoni (mln km² da).

Uzunligi km, da.

Joylashgan hududi.


Nil

2870

6671

Afrika


Amazonka

7180

6437

Janubiy Amerika


Yansizi

1808

6300

Yevrosiyo


Missisipi

3268

5971

Shimoliy Amerika


Xuanxe

754

5464

Yevrosiyo


Ob

2990

5410

Yevrosiyo


Parana

2970

4876

Janubiy Amerika


Kongo

3691

4700

Afrika


Amur

1855

4444

Yevrosiyo


Lena

2490

4400

Yevrosiyo


Mekong

810

4350

Yevrosiyo


Makkenzi

1804

4241

Shimoliy Amerika


Niger

2092

4184

Afrika


Yenisey

2580

4092

Yevrosiyo


Volga

1360

3530

Yevrosiyo


Yukon

855

3185

Shimoliy Amerika


Braxmaputra

506

3050

Yevrosiyo


Sirdaryo

462

3019

Yevrosiyo


Dunay

817

2860

Yevrosiyo


Darling

410

2739

Avstraliya


Orinoko

1000

2736

Janubiy Amerika


Gang

1120

2700

Yevrosiyo


Amudaryo

309

2540

Yevrosiyo



Yer haqida umumiy ma’lumotlar




Yerning yoshi

4.7 m/rd yil


Ekvatorial radiusi

6378 km


Qutbiy radiusi

6357 km


O’rtacha radiusi

6371 km


Ekvator uzunligi

40076 km


Meridian uzunligi

40008 km


Umumiy maydoni

510 mln km²


Quriqlik qismi

149 022000 km²


Suvlik qismi (dunyo okeani)

361 061000km²


Quriqlikning o’rtacha balandligi

840m


Suvlikdagi o’rtacha chuqurlik

3800m


Quruqliqdagi eng baland nuqta

Himolay tog’ining Jomolungma cho’qqisi 8848 m.


Suvlikdagi eng maksimal chuqurligi

Mariana cho’kmasi 11022 m.


Havoning eng yuqori harorati;

Tripoli rayonida (Shimoliy Afrika) 58 C Ajal vodiysisi (AQSH,Kaliforniya) 57 C


Havoning eng past harorati;

Antarktida “Vostok”stansiyasi -89,2 C Oymyakon rayonida (Rossiya) -72 C


Yog’inlarning eng ko’p o’rtacha yillik miqdori.

Cherapunji (Hindiston) 12 000 mm. Vialeale (Gavaya orollari) 11 680 mm.


Yog’inlarning eng kam o’rtacha miqdori

Daxla (Misr) 1mm. Arika (Chili) 1mm.




Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasidan

xronologik jadval


Sana

Sodir bo’lgan voqealar

Er. avv. 325

 Shimoliy Muz okeani haqida birinchi ma’lumotni yunon olimi Pifey yozgan va "Qayrilgan dengiz” deb nom bergan.

1487-yil

 B.Diash Afrikaning janubidagi Yahshi Umid burniga qadar yetib bordi.

1492-yil

 Birinchi mukammalroq globusni M.Bexaym yasadi.




 X.Kolumb San-Salvador (ispancha xaloskor) oroliga keldi.

1498-yil

 Vasko da Gama Hindistonga dengiz yo’lini ochdi.

1507-yil

 Geografik xaritaga "Atlantika okeani” nomi yozildi.




 Yangi Dunyoga Amerika deb nom berildi.

1513-yil

 Birinchi bo’lib ispaniyaliklar V.Balboa Panama bo’ynidan o’tib,Tinch okeanini ko’rdi, Janubiy okean deb nom berdi.

1521-yil

 Okeaniya to’g’risidagi ma’lumotlar yevropaliklarga F.Magellanning sayohatidan so’ng ma’lum bo’ldi.

1595-yil

 Xaritalar to’plami uchun "Atlas” nomi Merkator tomonidan taklif etildi.

1606-yil

 Villyam Yanszon Avstraliyani kashf etdi, Keyp-York yarimoroliga tushdi.

1644-yil

 Fransiyalik olim R.Dekart dastlab Quyosh sistemasi va Yer Koinotdagi harakatlanayotgan changsimon zarrachalarning birikishidan hosil bo’lgan deb aytdi.

1650-yil

 Dunyo okeanini 1-chi bo’lib gollandiyalik olim B.Varenius 5 ta okeanga ajratdi.




 B.Varenius Shimoliy Muz okeani mustaqil okean tariqasida ajratdi.

1732-yil

 I.Fyodorov, M.Gvozdev Shimoliy Amerika materigining shimoli-g’arbiy sohillarini o’rgandi.

1741-yil

 Bering va Chirikovlar Tinch okeanining shimoliy qismini o’rganishdi.




 Bering va Chirikovlar Shimoliy Amerikaning Aleut orollarini va Alyaska sohillarini o’rganish va xaritaga tushirish ishlarini olib borgan.

1755-yil

 Germaniyalik faylasuf I.Kant Quyosh sistemasi va Yer Koinotdagi harakatlanayotgan changsimon zarrachalarning birikishidan hosil bo’lgan deb aytdi.

1774-yil

 Atmosferaning gaz tarkibini 1-chi bo’lib fransiyalik olim A.Lavuazye aniqladi.

1796-yil

 Fransiyalik olim R.S.Laplas Quyosh sistemasi va Yer Koinotdagi harakatlanayotgan changsimon zarrachalarning birikishidan hosil bo’lgan deb aytdi.

1798-yil

 Alyaska ruslar tomonidan monopoliyaga aylantirildi va "Rus Amerikasi” deb nom berildi.

1820-yil

 F.Bellinsgauzen,M.Lazarev Antarktidani kashf qildi.

1845-yil

 London Geografiya jamiyati Shimoliy Muz okeani mustaqil okean tariqasida ajratdi.

1867-yil

 Alyaska AQSHga sotib yuborildi.

1869-yil

 Suvaysh kanali ochildi.

1886-yil

 Hoji Yusuf Hay’atiy ishlagan globus Samarqanddagi madaniyat va sa’nat tarixi muzeyida saqlanmoqda.

1899-yil

 S.O.Makarov Shimoliy Muz okeanni o’rgandi.

1902-yil

 Geografik qobiq tushunchasiga yaqin bo’lgan g’oyani 1-chi marta D.N.Anuchin aytdi.

1909-yil

 R.Piri Shimoliy qutbni zabt etdi.

1911-yil

 R.Amundsen Janubiy qutbga bordi.

1912-yil

 Mobilizm (yunoncha "siljiydigan", "harakatlanadigan") gipotezasini nemis geologi A.Vegener ishlab chiqdi.

1914-yil

 Yer po’sti bilan yuqori mantiya oralig’idagi chegarani yevropalik olim Moxorovich aniqladi.




 Panama kanali ochildi.

1917-yil

 "Dunyo okeani” atamasini rus olimi Y.M.Shokalskiy fanga kiritdi.

1920-yil

 Dunyo okean suvlari chuqurlik bo’yicha o’rganila boshlandi.

1936-yil

 Rossiya Geografiya Jamiyati Shimoliy Muz okeanni mustaqil okean tariqasida ajratdi.

1959-yil

 11 ta mamlakat o’rtasidagi "Antarktida to’g’risidagi shartnoma” imzolandi.

1960-yil

 Fransuz J.Pikar Mariana cho’kmasini zabt etdi.

1966-yil

 Geografik qobiq haqidagi ta’limotni A.A.Grigoryev ishlab chiqqan.

1968-yil

 L.R.Sayks, J.Oliver "litosfera plitalar tektonikasini” gipoteazsini e’lon qilindi.

1981-yil

 H.Hasanov "Sayyoh olimlar” asarini yozdi.

1984-yil

 Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zMU geografiya fakultetida H.Hasanov rahbarligida I.Y.Oshev yasagan ulkan "Relyefli globus” o’rnatildi.

Download 1,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling